Төвдийн Бадмадорж маарамбын унадаг өвчнийг зассан туршлагаас

Энэтхэгийн Дхарамсала хот дахь Төвдийн эмнэлэг зурхай судлалын хүрээлэн буюу Мэнзийханы маарамба Бадмадорж гэж нэг туршлагатай эмч байдаг. Түүний зохиосон "Шинэ эмч нар буюу дадлагын эмч нарт чухал хэрэгтэй сургаал туршлагын бичгийн хураангуй" гэдэг номноос эпилепси өвчнийг эмнэх туршлагаас нь хуваалцая.

ҮХЭТХИЙН УНАХЫГ ЗАССАН ТУРШЛАГА

Ухаан алдаж унадаг өвчинд шалтгаан нөхцөл олон байх боловч голлон хийн үест номлосон үхэтхийх хийгээд умартуулагчийн үест номлосон үхэтхийх мэт тухайн үесийг шинжлэх нь чухал баймаар байдаг. Тэр ч гол нь сэтгэл орох сүв ямарваа нөхцөлөөр хаагдсанаас хий сэтгэлийн гүйдэлийг түйтгэрлэсэн мэтээс үхэтхийн унадаг гэж номлосон байдаг.

Эмчилгээний туршлагын жишээ: Нэг.

Бутанаас ирсэн Гэндэнчойнпэл гэдэг өвчтөн. Нас нялх. Гол өвчин үхэтхийн унах. Умартагч, бие чичрэн, шүлс асгардаг.

1999 оны 1 сарын 11-ний өдөр. Өглөө Сампилноров ба Сувд-25 ээлжлэн өгч, орой Барагшин-9 хоёр үрлээр, үдийн 10 цагт Ринчен Жүмар-25 тав хоногийн зайтай өгөхөөр 6 үрэл сэлттэйгээр 1 сарын эм өгөв.

1999 оны 2 сарын 4 өдөр. Дээрх эмнүүд сайтар тусалсан байх тул өглөөний эм болон Жүмар-25ыг хэвээр үлдээн орой Силжүд-15 зэргийг дахин 1 сарын хугацаагаар өгч явуулав.

1999 оны 3 сарын 14 өдөр дээрхи эмчилгээг хэвээр нэг сар үргэлжлүүлэв.

1999 оны 5 сарын 9 өдөр дээрх эмчилгээг үргэлжлүүлэн нэг сар

1999 оны 6 сарын 13 өдөр дээрх эмчилгээг үргэлжлүүлэн хоёр сар

1999 оны 8 сарын 2 өдөр дээрх эмчилгээг үргэлжлүүлэн нэг сар

1999 оны 10 сарын 18 өдөр дээрх эмчилгээг үргэлжлүүлэн хоёр сар

1999 оны 11 сарын 28 өдөр дээрх эмчилгээг үргэлжлүүлэн нэг сар

2000 оны 1 сарын 16 өдөр дээрх эмчилгээг үргэлжлүүлэн хоёр сар

2000 оны 5 сарын 7 өдөр эмчилгээ маш сайн туслаж эдгэрсэн тул эм өгөхийг зогсоож, өвчин дахихаас сэргийлэн Жүмар-25 гурван өдөр тутамд үдээс өмнө 10 цагт өгөхөөр 20ш үрэл өгч явууллаа.

Хоёрдугаар жишээ.

Өвчтөний нэр Жүгни. Эхлээд эмнэлэгт ирж үзүүлэхэд хоёр гарын судал балархай, голлох өвчин ходоодны хорхойт хийтэй (Полүн сиринжан), заримдаа татаж унадаг, нүд бүлтэгнэн хардаг, алерги ихэд хөдөлсөн тэргүүтэн байв.

1996 оны 11 сарын 25 өдөр. Өглөө Зово-25 хоёр үрлээр ба Сампилноров хоёр үрлээр ээлжлэн өгөх, орой Агар-8. Нэг сар өгөв.

1996 оны 12 сарын 31 өдөр. Эм туслаж байгаа тул үргэлжлүүлэн нэг сар өгөв.

1997 оны 2 сарын 23 өдөр. Үзүүлэхээр ирэх үед эм маш сайн зохисон байх тул дахин нэг сараар үргэлжлүүлэн өгөв.

Гутгаар жишээ.

Энэтхэгийн Бихар мужийн Сахарса хэмээх газраас ирсэн залуу эмэгтэй. Судалыг эхлэн шинжлэхэд цон судал бүдүүлэг түргэн лугшина. Чаг судалын хүч сул. Гол өвчин ходоод элэгний борын суурьтай. Ходоодны хий дээш цанхайсан. Цээж агсна. Үхэтхийн унадаг.

1996 оны 11 сарын 26 өдөр. Өглөө Агар-8, өдөр Самчүн (Сампилноров дээр Гарьд-5 нэмсэн найрлага) ба Рүда-6 ээлжлэх, орой Агар-8 сэлтийг нэг сараар өгөв.

1996 оны 12 сарын 29 өдөр. Шинжлэн үзэхэд эмчилгээ сайн тусалсан байх тул дахин нэг сараар сунгав.

1997 оны 1 сарын 30 өдөр. Цээжээр бага зэрэг хатгалсан байв. Өглөө Самчүн ба Юрил-13 ээлжлэх, өдөр Силжүд-15, орой Агар-8 зэргийг нэг сараар өгөв.

1997 оны 3 сарын 19 өдөр. Дээрх эмийг дахин нэг сараар өгөв.

1997 оны 5 сарын 14 өдөр. Ихэд тусалсан тул дахин нэг сар.

1997 оны 7 сарын 14 өдөр. Ихэд тусалсан. Хөл гахщрын алга ул халуун оргих тул өглөө Самнор ба Сэрдог-5 ээлжлэх, өдөр Силжүд-15, орой Агар-8 сэлтийг нэг сараар өгөв.

1997 оны 8 сарын 19 өдөр. Дахин нэг сараар сунгав.

1997 оны 10 сарын 6 өдөр. Өглөө Силжүд-15 өгч бусдыг хэвээр өгөв.

1997 оны 11 сарын 23 өдөр. Өглөө Самнор ба Сэнбрү Бадмадавжад ээлжлэх, өдөр Агар-8 ба Зово-8 ээлжлэх, орой Агар-8 зэргийг нэг сараар өгөв.

1997 оны 12 сарын 3 өдөр. Нойр муу, нэмж толгой өюддөг болсон. Ерөнхийдөө эмчилгээ зохисон тул өглөө Самнор ба Сэрдог-5 ээлжлэх, өдөр Силжүд-15, орой Бимала зэргийг нэг сараар өгөв.

1998 оны 2 сарын 1 өдөр. Дахин өглөө Самнор ба Сэрдог-5 ээлжлэх, өдөр Силжүд-15, орой Агар-8 зэргийг нэг сараар өгөв.

1998 оны 3 сарын 22 өдөр. Дахин нэг сараар сунгав.

1998 оны 5 сарын 27 өдөр. Алерги хөдлөхөөс бус унасангүй. Энэ хооронд дахин нэг сарын эм өгөв.

1998 оны 7 сарын 9 өдөр. Дахин нэг сарын эм өгөв.

1998 оны 9 сарын 27 өдөр. Дээрхи эмийг 45 хоногоор өгч, зарим хэрэгтэй үедп уухаар Пүрүлтан 20 үрлийг авав.

1998 оны 11 сарын 12 өдөр. Дахин нэг сарын эм өгөв.

1999 оны 1 сарын 12 өдөр. Дахин нэг сараар давтан өгөв.

1999 оны 6 сарын 4 өдөр. Төвд эм ууж эхлэсэнээс хойш нэг ч удаа унасангүй. Дахин нэг сарын эм давтан өгөв.

1999 оны 7 сарын 7 өдөр. Дахин нэг сараар давтан өгөв.

1999 оны 8 сарын 11 өдөр. Дахин нэг сараар давтан өгөв.

1999 оны 9 сарын 19 өдөр. Дахин нэг сараар давтан өгөв.

1999 оны 12 сарын 27 өдөр. Эдгэрсэн тул дээрхи эмээ дахин нэг сар өгч явуулан эмчилгээг дуусгав.

Дөтгөөр жишээ.

Калимпон гэдэг хотоос ирсэн Данзан гэдэг өвчтөн. Эхний үзлэгээр судал бүдүүн, сул, хоосон бөгөөд гол өвчин унах, умартуулагч.

1997 оны 9 сарын 3 өдөр. Өглөө Самнор ба Сувд-25 ээлжлэх, орой Агар-8 15 хоногоор өгөв.

1997 оны 10 сарын 15 өдөр. Өглөө Сувд-25, орой Агар-8, 15 хоног.

1997 оны 11 сарын 29 өдөр. Дээрхи эмийг дахин 15 хоног өгч, Ринчен Раднасампил сэлтийг өгснөөр сайхан эдгэрсэн.

Энэ мэтээр Төвд эмээр умартуулагч, үхэтхийх өвчнийг эмчилж тусалсан жишээ олон байхын дотроос жишээ болгон цөөн хэдийг энд өгүүллээ.

Цааш унших...

My Reincarnation

Америкын олонд нэртэй кино найруулагч Jennifer Fox хэмээх эмэгтэйн сүүлчийн бүтээл болох Миний хувилгаан хэмээх шинэхэн баримтат киноны трейлерийг толилуулж байна. Хорин жилийн турш бүтээгдсэн энэ кинонд Италид амьдардаг эцэг хүү хоёр төвд хувилгаан лам Чойжал Намхайноров болон Чэнзэ Ишнамхай нарын амьдралын тухай өгүүлэх болно. Илүү ихийг myreincarnationfilm.com сайтаас үзээрэй...

Цааш унших...

Зарим нэг Төвд ёсны эмийн бодисын ойллогын тухай өгүүлэхүй

Хятадын Төвд судлалын http://www.tibetology.ac.cn вэб хуудсанд тавигдсан Бадмацэрэн, Жамьянжамц нарын бичсэн Төвд эмийн ойллогын тухай материалыг толилууля.

༄༅།། བོད་ལུགས་སྨན་རྫས་འགའ་ཞིག་གི་ངོས་འཛིན་སྐོར་ལ་དཔྱད་པ།

བོད་ལུགས་གསོ་བ་རིག་པ་ལས་སྨན་རྫས་རིག་པ་ནི་མེས་རྒྱལ་གྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་གྲུབ་ཆ་གཙོ་བོ་ཞིག་ཡིན་པ་མ་ཟད། བོད་རིགས་མི་དམངས་ཀྱིས་ལོ་ངོ་ཉིས་སྟོང་ལྷག་གི་རིང་ལ་ནད་རིམས་དང་འཐབ་རྩོད་བྱས་པའི་ཉམས་མྱོང་ཕྱོགས་སྡོམ་བྱས་ནས་ཐོབ་པའི་སྙིང་ནོར་ཡིན་ལ། འདི་ལ་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དུས་ཡུན་རིང་ཞིང་། གཞུང་ལུགས་ཀྱི་ནང་དོན་ཟབ་པ་དང་། ཁྱད་པར་གྱི་ཆོས་ཉིད་ལྡན་འདུག་གོ ། ཡིན་ནའང་འདས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་གངས་ལྗོངས་འདིའི་ཡུལ་གྲུ་རྒྱ་ཁྱོན་ཆེ་ཞིང་། སྡོད་གནས་ཐར་ཐོར་ཡིན་པས་ཕན་ཚུན་ཁ་ཐག་རིང་ལ། འགྲིམ་འགྲུལ་སྟབས་བདེ་མེད་པ། ཆ་འཕྲིན་འགག་པོ་ཡིན་པ་སོགས་ཁོར་ཡུག་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཆ་རྐྱེན་ཞན་པའི་དབང་གིས་ཡུལ་དང་ས་གནས་སོ་སོས་སྨན་རྫས་ཀྱི་ངོས་འཛིན་དང་བཀོལ་ཚུལ་སོགས་རྙོག་འཛིང་མང་བས། དངོས་པོ་གཅིག་ཀྱང་དངོས་མིང་ཐ་དད་པ་དང་། དངོས་པོ་མི་འདྲ་ནའང་དངོས་མིང་གཅིག་ཏུ་འདོགས་པ་སོགས་སྣང་ཚུལ་བྱུང་དང་འབྱུང་བཞིན་པས། སྨན་རྫས་ཀྱི་འཁོར་རྒྱུག་དང་བཀོལ་སྤྱོད་ཕྱོགས་ལ་འགལ་རྐྱེན་སློང་བཞིན་མཆིས། བོད་སྨན་གྱི་སྨན་རྫས་དངོས་མིང་ལ་གཅིག་གྱུར་གྱི་ཚད་གཞི་བཟོ་སྐྲུན་བྱ་རྒྱུ་ནི་བྱ་བ་དོན་སྙིང་ལྡན་པ་ཞིག་ཏུ་བསམས་ནས་འདི་རུ་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱིས་སྤྱི་ལོ༢༠༠༠ལོའི་བོད་སྨན་སྨན་རྫས་ཀྱི་དངོས་མིང་གཅིག་གྱུར་ཚད་གཞིའི་གཞུང་ལུགས་གྲོས་ཞིབ་བྱེད་པར་བཏོན་པའི་སྨན་སྣ༡༦༠ལས་རེབ་འདིར་སྨན་སྣ༡༣ལ་དེང་རབས་ཚན་རིག་གི་དབྱེ་བ་དང་བོད་ཀྱི་སྨན་དཔེ་ཁུངས་མ་རྣམས་ཀྱི་བཞེད་ཚུལ། རྒྱ་སྐད་ཀྱི་ཐ་སྙད་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐ་སྙད་བཅས་རྦུར་ནས་ཆེད་རྩོམ་འདི་སྤེལ་བ་ཡིན་ལ་སྐྱོན་དང་ནོར་འཁྲུལ་ནི་གཡོལ་ཐབས་དང་བྲལ་བ་ཞིག་ཡིན་སྟབས། མཁྱེན་དཔྱོད་ཡངས་པའི་ཤེས་ལྡན་དག་གིས་འཕྱ་སྨོད་མི་གནང་བར་དགོངས་འཆར་རིན་པོ་ཆེ་ལྟ་བུ་གནང་རྒྱུའི་རེ་འདུན་ཞུ་བ་ལགས།

དར་ཡ་ཀན།
དར་ཡ་ཀན་ཞེས་པ་ཞང་ཞུང་གི་སྐད་དེ་བདུད་རྩིའམ་ཐེངས་ཆོག་ལ་འཇུག་ཅིང་། དེར་གནད་དམིགས་རེར་ཟབ་པའི་སྨན་གྱི་ཆེ་བ་བརྗོད་པའི་མིང་ཡིན་ལ། དམིགས་པ་གནད་ཀྱི་དར་ཡ་ཀན་དང་བབ་པ་སྐབས་ཀྱི་དར་ཡ་ཀན། རིགས་གཉིས་སུ་བཀར་ནས་བསྡོམས་པའི་སྨན་སྣ་ཉི་ཤུ་རྩ་ལྔར་བཤད་པ་ལས། ང་ཚོས་དུས་རྒྱུན་དུ་དར་ཡ་ཀན་ཞེས་འབོད་པའི་སྨན་ལྡུམ་ནི་འཁྲུངས་དཔེ་ལས་གསལ་བའི་བྱང་ཁོག་ཆུ་སེར་སྐེམ་པ་ལ་ཆུ་ཀླུང་སྐྱེ་བའི་དར་ཡ་ཀན་ཞེས་པ་དེང་རབས་སྐྱེ་དངོས་རིན་པས་སྐྱེ་དངོས་དབྱེ་བ་ལས་ཧྲི་ཙི་དཔའ་ཁོ （十字花科） སྟེ་རྒྱ་གྲམ་མེ་ཏོག་གི་སྡེ་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་སྔོ་ལྡུམ་ལ་རྒྱ་སྐད་དུ་ཏུའུ་ཞིན་ཚའེ （独行菜） ཟེར་བ་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐ་སྙད་དུ Lepidium apetalunlwilld ཞེས་བྲིས་ཡོད་པ། ཤེལ་ཕྲེང་དུ་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་ལ་ཁྲག་ཁྲོག་པ། ཁྲག་ཀྲོད་པ། ཁང་ཕུག་པ། ཁང་ཐོག་སྐྱེས། ཁུ་ཐོག་སྐྱེས་བཅས་ཟེར་བའི་སྔོ་སྨན་འདི་ཡིན། གཞན་ད་དུང་དར་ཡ་ཀན་གྱི་མིང་ཐོགས་པའི་སྨན་རྫས་ནི། ༡ ཚེར་སྔོན་པ་ལ་རིག་གཉན་མགུལ་སྐྱེས་དར་ཡ་ཀན། ༢ ཤང་དྲིལ་དམར་པོ་ལ་ཀླུ་ཤོད་སྐྱེས་པའི་དར་ཡ་ཀན། ༣ ཆུ་ལྡུམ་པ་ལ་ཆུ་མིག་ནང་སྐྱེས་དར་ཡ་ཀན། ༤ ཁྲག་ཁྲོག་པ་ལ་ཆུ་ཀླུ་སྐྱེས་པའི་དར་ཡ་ཀན། ༥ ཧ་ལོ་ལ་བརྒྱ་བྱིན་ལྷ་སྲུང་དར་ཡ་ཀན། ༦ སྒ་ཏིག་པ་ལ་དམུ་རྫིང་སེལ་བའི་དར་ཡ་ཀན། ༧ ཀླུ་བདུད་ལ་ཀླུ་རྣམས་འདུལ་བའི་དར་ཡ་ཀན། ༨ ཡུ་གུ་ཤིང་ལ་རྨ་རྣམས་འདྲུབ་པའི་དར་ཡ་ཀན། ༩ གང་གཱ་ཆུང་ལ་ལ་ལས་འོང་བའི་དར་ཡ་ཀན། ༡༠ སྲད་སྨུག་ལ་སྨུག་པོ་དར་ཡ་ཀན། ༡༡ བྱ་རྒོད་སུག་པ་ལ་ལྷོག་པ་འདུལ་བའི་དར་ཡ་ཀན། ༡༢ ལྕི་འབྲུམ་ལ་ངང་བ་ཆིག་རྒྱུད་དར་ཡ་ཀན།༡༣ སྤང་ཚན་སྤུ་རུ་ལ་རྣག་རྣམས་འདུལ་བའི་དར་ཡ་ཀན། ༡༤ དབྱི་མོང་ལ་གྲང་སྐྲན་འདུལ་བའི་དར་ཡ་ཀན། ༡༥ སྤང་རྒྱན་དཀར་པོ་ལ་གློ་ནད་སེལ་བའི་དར་ཀན། ༡༦ བྱ་རྐང་བ་ལ་སྔོན་པོ་དར་ཡ་ཀན། ༡༧ ཁུར་མང་ལ་བདུད་རྩི་དར་ཡ་ཀན། ༡༨ བྱ་རོག་ནོར་བུ་ལ་འཆི་མེད་དར་ཡ་ཀན། ༡༩ སྟག་ཤ་ལ་ཤ་རྒྱལ་དར་ཡ་ཀན། ༢༠ རྨ་བྱའི་ཤ་ལ་དུག་འཇོམས་དར་ཡ་ཀན་ནམ་ཤ་དར་ཡ་ཀན། ༢༡དངུལ་ཆུ་ལ་ཐིག་ལེ་དར་ཡ་ཀན། ༢༢ གླ་རྩི་ལ་རྩི་དར་ཡ་ཀན། ༢༣ བྱ་སྒོད་མཁྲིས་པ་ལ་གནམ་དར་ཡ་ཀན། ༢༤ ཅོང་ཞི་ལ་རྡོ་དར་ཡ་ཀན། ༢༥ བྲག་ཞུན་ལ་ཁྲག་དར་ཡ་ཀན་བཅས་སོ། །


རེ་སྐོན་པ།
རེ་སྐོན་པ་ནི་དེང་རབས་ཀྱི་སྐྱེ་དངོས་དབྱེ་བ་ལས། ཡིང་སུའུ་ཁོ （罂粟科） སྟེ་རྒྱ་མེན་གྱི་སྡེ་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་སྐྱེ་དངོས་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་ལ་རེ་སྐོན་རྩི་དམར། རྩི་དམར་རྐང་གཅིག ཕུག་རོན་རྐང་། ཟླ་བའི་དུག་རྩི་དམར་ཟིལ་བ་ཅན་སོགས་ཟེར་བ། རྒྱ་སྐད་དུ་ནེ་པ་ལའི་ཙི་ཅིན（ 尼泊尔紫堇 ）ཞེས་འབོད་པ། རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐ་སྙད་
དུ Corydalls hendersonii HemsL ཞེས་བྲིས་ཡོད་པ། ལག་ལེན་དུ་རྩི་དམར་རྩི་སྐྱ་ཞེས་རིགས་གཉིས་སུ་བཀར་ཡང་སྐྱེ་སའི་དབང་གིས་མདོག་ལ་ཁྱད་པར་ཅུང་ཙམ་ཞིག་མཆིས་ཤིང་ངོ་བོ་གཅིག་ཡིན་པའི་སྐྱེ་དངོས་དེ་ལ་ཟེར་རོ། །ཤེལ་ཕྲེང་ལས་ཀྱང་། རྩི་དམར་རྐང་གཅིག་གཡའ་སྤང་སྐྱེས། །ལོ་མ་སྔོ་སེབ་ས་ལ་བགྲད། །མེ་ཏོག་དཀར་སེར་ཆུང་ལ་མཛེས། །རྩ་བ་རྐང་གཅིག་རབ་ཏུ་དམར། །ཞེས་པ་དེ་དངོས་རེད། ང་ཚོས་ཀྱང་དེ་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད་པ་ལས་གཞན་མེད་དོ། །


གང་གཱ་ཆུང་།
གང་གཱ་ཆུང་ནི་དེང་རབས་སྐྱེ་དངོས་རིག་པས་སྐྱེ་དངོས་དབྱེ་བ་ལས་ལུང་ཏན་ཁོ（ 龙胆科 ）སྟེ་སྤང་རྒྱན་མེ་ཏོག་གི་སྡེ་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་སྔོ་ལྡུམ་གང་གཱ་ཆུང་ངམ་མིང་གཞན་ལ་གངས་ལས་སྐྱེས་པའི་ཨ་བྷི་ཥྲ། ལ་ལས་འོང་བའི་དར་ཡ་ཀན། དཀར་པོ་ཆིག་ཐུབ་སོགས་ཟེར་ཞིང་རྒྱ་སྐད་དུ་ཝུའུ་ནུའུ་ལུང་ཏན（ 乌奴龙胆 ）ཞེས་འབོད་པའི་མེ་ཏོག རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐ་སྙད་དུ Gentiana urnula H.sm ཞེས་བྲིས་ཡོད་པའི་སྐྱེ་དངོས། ཤེལ་ཕྲེང་དུ། མཐོ་བའི་གཡའ་ཞིབ་རྫ་ལ་སྐྱེ། ། ལོ་མ་ཐིས་ཚེ་བརྩེགས་པ་ཡི། །ཟུར་བཞི་ལོགས་བརྒྱད་མཆོད་རྟེན་བརྩེགས། །དེ་སྟེང་མེ་ཏོག་དཀར་པོ་ལ། །སྔོ་དང་དམར་བའི་མདངས་འོད་ཆགས། །དྲིལ་བུ་གྱེན་དུ་ཁ་བཟེད་འདྲ། །རྩ་བ་རྒྱུས་པ་འཛིངས་པ་འདྲ། །ཞེས་པར་མིང་དོན་མཚུངས་སོ། །སྨན་པ་ལ་ལས་ཟིན་ཏིག་དཀར་པོ་གང་གཱ་ཆུང་བྱེད་པ་ནི་ཁུངས་ལུང་མེད་པས་མི་འཐད་དོ། །


བོང་ང་དཀར་པོ།
བོང་དཀར་ནི་རྟོགས་བརྗོད་ལས། གངས་འདབས་བསིལ་ལྗོངས་འཛིན་མའི་བོང་དཀར་ང་། །དུང་རྩ་གླང་ཆེན་གཞོན་ནུའི་མཆེ་བ་ལ། །གཡུ་ལོའི་མེ་ཏོག་ནོར་བ་བཻཌཱརྱ། །དུག་དང་མཁྲིས་ཚད་སེལ་བའི་གཙོ་མོ་ལགས། །ཞེས་པ་ལྟར་དེང་རབས་སྐྱེ་དངོས་རིག་པས་སྐྱེ་དངོས་དབྱེ་བ་ལས། མའོ་ཀིན་ཁོ（ 毛茛科 ）སྟེ་སྔོ་སྲུབ་ཀྱི་སྡེ་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་སྐྱེ་དངོས་ཤིག་ཡིན་པར་བཤད། མིང་གི་རྣམ་གྲངས་ལ་ཨ་ཏཱི་བི་ཥྲ་དང་། ཤིན་ཏུ་དུག་མེད། གངས་ཀྱི་ཞུན་ཆུང་། སྤྲེལ་སྨན་བཅད་འབྱོར། ཨ་རྫ་ཤ་སོགས་ཟེར་ལ་ངོས་འཛིན་རིགས་གཉིས་ཡོད་པ་མཐོང་མྱོང་བས། གཅིག་གི་མིང་ལ་རྒྱ་སྐད་དུ་པན་ཞིན་ཝུའུ་ཐོའུ（ ཏཱ形乌头 ）ཟེར་བ་དང་། རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐ་སྙད་དུ Aconitum navicular stapf ཞེས་པ་དང་། གཞན་ཞིག་གི་མིང་ལ་ཐང་ཀུའུ་ཐེ་ཝུའུ་ཐོའུ（ 唐古特乌头 ）ཟེར་བ་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐ་སྙད་དུ Aconitum tanguticum （ Maxim ） stapf ཞེས་བྲིས་ཡོད་པ་དེ་གཉིས་པོ་རེད། རང་རེའི་སྨན་ཁང་གིས་རྗེས་མ་དེ་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད་དོ། །

མཛོ་མོ་ཤིང་།
མཛོ་མོ་ཤིང་ནི་དེང་རབས་སྐྱེ་དངོས་རིག་པས་སྐྱེ་དངོས་དབྱེ་བ་ལས། ཏོའུ་ཁོ （豆科） སྟེ་གང་བུ་ཅན་ནམ་སྲན་མའི་རིགས་ཀྱི་སྡེ་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་ཤིང་ཕྲན་ཚེར་མ་ཅན་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་ལ་མཛོ་མོ་ཤིང་དང་། མཛོ་ཤིང་། མཛོ་ཚེར། བོད་ཀྱི་ཙན་དན། ཁྱི་རྔ་སྤྱང་ཚེར། ཨ་ལ་ཁ་སུག་ཡུ་མོའི་ཚེར་མ་སོགས་སུ་འབོད་པ་དང་། རིགས་གཉིས་སུ་དབྱེ་བའི་གཅིག་ནི་བཻ་སྔོན་དུ་བཤད་པའི་ཤིང་ཚེར་མ་ཅན་གྲ་མ་ལས་ཆེ་བ་སྤུ་དཀར་པོས་ཁྱབ་པ་མེ་ཏོག་སེར་པོ་ཅན་ཤིང་གི་སྙིང་བོ་ཙན་དན་དམར་པོ་ལྟ་བུའོ་ཞེས་པ་རྒྱ་སྐད་ཀྱིས་མིང་ལ་ཅི་ཨེར （锦鸡儿） ཟེར་ཞིང་། རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐ་སྙད་དུ Caraganatibetica （ Maxim ） Kom ཞེས་བྲིས་འདུག་པ་དེ་དང་། གཞན་ཞིག་ནི་ཤེལ་ཕྲེང་དུ་ལོ་མ་ཞིབ་ཅིང་སྡོང་བོ་ཐམས་ཅད་ཚེར་མས་ཁྱབ་པས་ཝའི་རྔ་སྤུ་གཟེངས་པ་ལྟ་བུ་ལས་ལོ་མ་ཆེར་མི་མངོན་པ། མེ་ཏོག་དཀར་ལ་དམར་མདངས་ཆགས་པ་སྲན་མའི་མེ་ཏོག་གི་དབྱིབས་ཅན། རྩ་བ་དང་པགས་པ་རྒྱུས་པ་ལྟ་བུས་ཐག་པ་རུང་བ་དེའི་ཤིང་སྙིང་ཙན་དན་དམར་པོའོ་ཞེས་བསྟན་པས་ཚེར་ཤིང་ཡུལ་སྐད་དུ་ཁོལ་མོའི་གཡོག་ཚེར་རམ་ཡུ་མོའི་ཚེར་མ་ཞེས་བྲིས་ཡོད་པ་དེ་གཉིས་ཡིན་ལ་ང་ཚོས་རྒྱུན་བཀོལ་གྱི་མཛོ་མོ་ཤིང་ནི་གོང་གི་རིགས་དང་པོའོ། །


མཆིན་པ་ཞོ་ཤ།
མཆིན་པ་ཞོ་ཤ་ནི་དེང་རབས་སྐྱེ་དངོས་རིག་པས་སྐྱེ་དངོས་དབྱེ་བ་ལས། ཏོའུ་ཁོ （豆科） སྟེ་སྲན་མའི་སྡེ་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་ཤིང་སྡོང་ཆེན་པོ་ཞིག་གི་འབྲས་བུར་བཤད། མིང་ལ་མཁལ་མ་ཞོ་ཤ བ་མཁལ་སྨུག་པོ། སུག་པ་ཕ་མ། ཤ་ལུ་ཀ གླང་མིག་སོགས་ཟེར་ལ། རྒྱ་སྐད་ཀྱིས་ཁོ་ཐེང་ཙི（磕藤子）ཞེས་འབོད་པ། རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐ་སྙད་དུ Entada phaseolids （ L ） Merr ཞེས་བྲིས་ཡོད་པའི་འབྲས་བུ་མཆིན་པའི་མདོག་ཅན་ལེབ་མོ་གླང་མིག་དང་འདྲ་བ་དེ་ཡིན། ཤེལ་ཕྲེང་དུ། བ་མཁལ་སྨུག་པོ་ཞེས་བྱ་བ། །ལྷ་རོང་ཚ་བའི་ཡུལ་དུ་སྐྱེ། །ཤིང་སྡོང་མཆོག་ཏུ་ཆེ་བ་ལ། །གང་བུ་འདོམ་ཕྱེད་ཙམ་ནང་ནས། །འབྲས་བུ་དམར་པོ་གླང་མིག་འདྲ། །མཆིན་པའི་མདོག་ཅན་ལེབ་མོའོ། །ཞེས་པས་གསལ་ལོ། །རང་རེའི་སྨན་ཁང་གི་ངོས་འཛིན་ཡང་འདི་གཅིག་པོ་ལས་མེད།


ཆུ་མ་རྩི།
ཆུ་མ་རྩི་ལ་ངོས་འཛིན་རིགས་བཞི་ཡོད་པ་མཐོང་མྱོང་། གཅིག་ནི་དེང་རབས་སྐྱེ་དངོས་རིག་པས་སྐྱེ་དངོས་དབྱེ་བ་ལས་ལིའོ་ཁོ （蓼科）སྟེ་ཆུ་རྩའི་སྡེ་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་སྐྱེ་དངོས་ཤིག རྒྱ་སྐད་ཀྱིས་མིང་ལ་ཞི་པོ་ལིའཆ་ཡ་ལིའོ （西伯利亚蓼）ཞེས་པ། དབུས་ཆབ་མདོ་སྨན་རྩིས་ཁང་གིས་བསྒྲིགས་པའི“འཁྲུངས་དཔེ་དྲི་མེད་ཤེལ་གྱི་མེ་ལོང”དུ་ཙི་ཙི་ས་འཛིན་ལ་ངོས་འཛིན་བྱས་ཡོད་པ། མགོ་ལོག་ས་ཁུལ་གྱི་དམངས་ཁྲོད་དུ་ཨ་ལོ་རྒྱུ་ལོ་ཞེས་འབོད་པ། རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐ་སྙད་དུ Polygonum sibiricm Laxm ཞེས་བྲིས་ཡོད་པའི་ལྡུམ་བུ་ཞིག་རེད། གཉིས་ནི་སྐྱེ་དངོས་སྡེ་ཁོངས་གོང་དང་མཚུངས་པའི་སྐྱེ་དངོས་ཤིག་སྟེ་མིང་ལ་སྐྱུ་རུ་མུ་རུ་དང་། ཡུལ་སྐད་དུ་སྐྱུ་རུ་ལེབ་མོ་ཞེས་འབོད་པ། རྒྱ་སྐད་དུ་ཞའོ་ཏེ་ཧོང་ངམ་ཨའེ་ཏེ་ཧོང （小大黄，矮大黄） ཟེར་བ།རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐ་སྙད་དུ Rhoum pumilum Maxim ཞེས་བྲིས་ཡོད་པ། ཤེལ་ཕྲེང་དུ་རྒོད་གཡུང་གཉིས་སུ་བཀར་བའི་རྒོད་པོ་དེ་རེད། གསུམ་ནི་སྐྱེ་དངོས་ཀྱི་ཁོངས་གཏོགས་གོང་དང་མཚུངས་པ། འཁྲུངས་དཔེ་དྲི་མེད་ཤེལ་གྱི་མེ་ལོང་དུ་ཆུ་མ་རྩི་གཡུང་ལྡུམ་དུ་ངོས་འཛིན་བྱས་པ་ལས་མིང་གཞན་པ་མ་མཐོང་། རྒྱ་སྐད་དུ་ཡིང་མའོ་ལིའོ （硬毛蓼） ཞེས་འབོད་པ། རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐ་སྙད་དུ Polygonum hookoirirnoisn ཞེས་བྲིས་ཡོད་པའི་སྐྱེ་དངོས་དེ་རེད། བཞི་ནི་སྐྱེ་དངོས་ཀྱི་ཁོངས་གཏོགས་གོང་དང་མཚུངས་པའི་སྐྱེ་དངོས་ཤོ་མང་བའི་རིགས་ཆུང་བ་ཞིག་སྟེ་མིང་ལ་མཁའ་འགྲོ་ལ་ཕུག་ཟེར་བ་ཡུལ་སྐད་དུ་ཆུ་ལྕུམ་ཆུང་བ་ཞེས་འབོད་པ། རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐ་སྙད་དུ་ Rheum sp ཞེས་བྲིས་ཡོད་པའི་སྐྱེ་དངོས་ཤིག་བཅས་སོ། །རང་རེའི་བོད་སྨན་ཁང་གིས་ཁམ་གཙང་འབྲུག་རྒྱལ་མཆོག་དང་དགེ་རྒན་མཐུ་ལྡན་ལགས་ཀྱི་ཕྱག་ལེན་ལྟར་དུ། གོང་གསལ་གྱི་རིགས་གཉིས་པ་སྟེ་སྐྱུ་རུ་མུ་རུ་ཞེས་པ་སྡེབ་ཁར་འཕངས་པས་ནུས་པ་བཟང་བོར་ཐོན་འདུག


གླ་སྒང་བ།
གླ་སྒང་བ་ལ་རིགས་གཉིས་ཡོད། གཅིག་ནི་འཁྲུངས་དཔེར། མོན་ལུག་གླ་སྒང་ཞེས་བྱ་བ། །སྤང་ཤུལ་མཐུག་པོའི་ས་ལས་སྐྱེ། །ལོ་མ་ཕྲ་ལ་རབ་ཏུ་ཆུང་། །རྩ་བ་ཕྲ་ལ་མང་བ་སྟེ། །ཞེས་པ། དེང་རབས་སྐྱེ་དངོས་དབྱེ་བ་ལས་ལིའོ་ཁོ ( 蓼科 ) སྟེ་ཆུ་རྩའི་རིགས་ཀྱི་སྡེ་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་སྔོ་ལྡུམ་མེ་ཏོག་དཀར་པོ་ལུག་རིལ་ཙམ་འཆར་བ་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་ལ་མོན་ལུག མོན་ཆུ་རབ་པ། ལང་གུ་ར། རུས་མདུད་མུ་བྷི་ཟེར་བ། ཡུལ་སྐད་དུ་མོན་བུ་དཀར་རས་ཞེས་འབོད་པ། རྒྱ་སྐད་དུ་ཐོའུ་ཧྭ་ལིའོ ( 头花蓼 ) ཟེར་བ། རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐ་སྙང་དུ Polygonum sphae-rostachyum Meissn ཞེས་བྲིས་ཡོད་པའི་མེ་ཏོག་དེ་ཡིན་ལ། གཞན་ཞིག་ནི་གླ་སྐང་རྒོད་གཡུང་གཉིས་ལས་གཡུང་བ་སྟེ། ཤེལ་ཕྲེང་དུ་འདི་ལ་རིགས་གཉིས། སྔ་མ་རྒོད་དང་། གཡུང་བ་ནི་ས་འབོལ་སར་སྐྱེ་བའི་ལོ་མ་ཕྱོགས་ཙམ་ལོ་བཙན་པ་དང་འདྲ་ལ་རྐང་དམར་བ། མེ་ཏོག་རྒྱ་དཀར་སྤེན་མའི་མེ་ཏོག་ཆེ་ཤོས་ཙམ་འཆར་བ་རྩ་བ་མོན་བུ་འདྲ་ལ་ཕྱི་ནག་ནང་དམར་རོ་བསྐ་བའོ་འེས་པ་སྟེ། དེང་རབས་ཀྱི་སྐྱེ་དངོས་དབྱེ་བ་ལས་མའོ་ཉིའུ་ཨེར་མིའོ་ཁོ ( 牦牛儿苗科 ) ཞེས་པ་ག་དུར་དམན་པའི་སྡེ་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་མེ་ཏོག་སྟེ་གླ་སྐང་མེ་ཏོག་ཟེར། རྒྱ་སྐད་དུ་ཀན་ཆིང་ལའོ་ཀོན་ཚའོ ( 甘青老鹳草 ) ཞེས་འབོད་པ། རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐ་སྙད་དུ Geraniumpyl ZoWianum Maxim ཞེས་བྲིས་ཡོད་པའི་མེ་ཏོག་དེའི་རྩ་བ་ཡིན་ལ། ང་ཚོས་ཀྱང་དེ་ལྟར་བྱེད་དོ། །


ཤིང་ཚ།
ཤིང་ཚ་ནི་དེང་རབས་སྐྱེ་དངོས་རིག་པས་སྐྱེ་དངོས་དབྱེ་བ་ལས་ཀྲང་ཁོ （樟科） སྟེ། ག་བུར་རིགས་ཀྱི་སྡེ་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་ཤིང་སྡོང་ཀ嗐་ཞེས་འབོད་པའི་ཤུན་པ་ཡིན་པར་བཤད། རྒྱ་སྐད་དུ་རོའུ་ཀུའེ ( 肉桂 ) ཞེས་ཟེར་བ་དང་། རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐ་སྙད་དུ་ CinnamOmum cassiaprel ཞེས་བྲིས་ཡོད་པ། ཤིང་སྡོང་གི་ཆེ་ཆུང་དང་ཤུན་པའི་མཐུག་སྲབ་ལྟར་དུ་རིམ་བཞིན་ཆེས་སྲབ་མོ་ལ་རོའུ་ཀེའུ་དང་། དེའི་མཐུག་པོ་ལ་ཀོན་ཀུའེ ( 官桂 ) ། དེའི་མཐུག་པོ་ལ་ཆི་པེན་ཀུའེ ( 企边桂 ) ཤིང་རྒན་གྱི་ཤུན་པགས་ཧ་ཅང་མཐུག་པོ་དེ་ལ་པན་ཀུའེ ( 板桂 ) བཅས་ཟེར་ནའང་མ་གཞིའི་འབྱུང་ཁུངས་སྐྱེ་དངོས་གཅིག་ལས་ཐ་དད་དུ་མེད་དེ། ནུས་པ་ཤིང་གསར་སྐྱེས་ཀྱི་ཤུན་ལྤགས་སྲབ་མོ་དེ་བཟང་བ་རེད།


ཚར་བོང་།
ཚར་བོང་ནི་འཁྲུངས་དཔེ་ལས། མཁན་རིགས་ཚར་བོང་ཞེས་བྱ་བ། །སྡོང་བོ་རེ་ལ་ཡལ་ག་མང་། །ཐོག་བུ་མི་རྒན་མགོ་བོ་འདྲ། །རོ་ནི་ཁ་ཚ་དྲི་མ་དུག ། ཅེས་པ་ལྟར། དེང་རབས་སྐྱེ་དངོས་རིག་པས་སྐྱེ་དངོས་དབྱེ་བ་ལས་ཀྱང་ཅུས་ཁོ་དང་ཧའོ་ཧྲའུ ( 菊科，篙属 ) སྟེ་དྲང་སྲོང་མེ་ཏོག་གི་སྡེ། མཁན་པའི་ཁོངས་གཏོགས་ཡིན་པ་གཏན་ཕབ་བྱས་ཡོད། ཤེལ་ཕྲེང་དུ། ཚར་བོང་རིགས་གསུམ་སྟེ། དཀར་པོ་དྲི་ངད་ཆེ་བ་དང་སྨུག་པོ་དྲི་ངད་ཆུང་ལ་ཐོག་བུ་མཁན་འབྲུམ་འདྲ་བ་དང་། ནག་པོ་ཤིང་མ་ལྡུམ་ཡོག་མོ་འདྲ་བའོ། །ཞེས་རིགས་དཀར་སྨུག་ནག་གསུམ་དུ་དབྱེ་ཡོད་པ་ལ་མདོ་དབུས་ཁམས་གསུམ་དུ་ངོས་འཛིན་འདྲ་མིན་དུ་མ་རེ་ཡོད་པ་མཐོང་མྱོང་ནའང་རང་རེའི་སྨན་ཁང་སི་ངོས་འཛིན་རིགས་གཉིས་ཡོད་པ་ནི། གཅིག་ཚར་བོང་དཀར་པོ་སྟེ། རྒྱ་སྐད་ཀྱིས་ཧྲ་ཧའོ （沙篙） ཞེས་འབོད་པ། རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐ་སྙད་དུ Artemisia desertorum spreng ཞེས་པ་དེ་དང་།གཞན་གཅིག་ནི་ཚར་བོང་སྨུག་པོ་སྟེ། རྒྱ་སྐད་དུ་ཧྲན་ཧྭ་ཧའོ ( 山花篙 )ཟེར་བ། རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐ་སྙད་དུ Artemisia paruitlora Rcxlo ཞེས་བྲིས་ཡོད་པའི་སྐྱེ་དངོས་དེ་གཉིས་པོ་ཡིན།


སྨུག་པོ་སྦལ་རྒྱབ།
སྨུག་པོ་སྦལ་རྒྱབ་ནི་རྒྱུ་ལྕགས་རྡོའི་རིགས་ཀྱི་གཏེར་རྡོ་སྨུག་པོ་སྣུམ་ཞིང་འཇམ་ལ་ལྕི་བ་སྦལ་བའི་རྒྱབ་ཀྱི་འབྲམ་པ་དངའདྲ་བའི་འབྲུམ་པ་འཇམ་པོས་ཁེབས་པ། བཅག་ན་རྒྱ་ཚྭ་བཅག་པ་འདྲ་བའི་སུལ་རིས་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན་པར། སྟེང་དུ་འབྲུམཔ་འཇམ་པོ་ཡོད་མེད་ཀྱིས་ཡོད་པ་ལ་ཕོ་སྦལ་དང་མེད་པ་ལ་མོ་སྦལ་ཞེས་མིང་བཏགས་པ་ལ། ཤེལ་ཕྲེང་ལས། ཕོ་སྦལ་ནི། རྡོ་སྨུག་པོ་སྲ་ལ་མཁྲེགས་པ། རྒྱ་སྐྱེགས་ཀྱི་དབྱིབས་ལྟར་ལེབ་མོ་ལ་ཕྱི་ལ་འབྲུམ་པ་འོད་དུ་འཚེར་བ་སྦལ་བའི་རྒྱབ་ལྟར་ཡོད་པ། རྡོ་ལ་རི་མོ་བྲིས་ན་ཁམ་སེར་དོད་པ་བཅག་ན་རྡོ་ཡི་སྣ་སུལ་རྒྱ་ཚྭ་བཅག་པ་ལྟར་ལ་འཇམ་ཤིག་གེ་བ། བརྡུངས་ཚེ་དྲི་ཞིམ་པའོ། །མོ་སྦལ་ནི་སྔ་མ་ལྟ་བུ་ལ་འབྲམ་པ་མེད་པ་དང་། སྨུག་པོ་སླེ་སོལ་བཅག་འདྲའི་གསེང་དུ་དམར་སྨུག་འཇམ་འབོལ་ཚོན་དམར་སྨུག་རྦུར་ཉམས་ཤིག་བཅས་མོ་རིགས་གཉིས་ཞེས་བསྟན་པས་གསལ་ལོ།། མིང་གི་རྣམ་གྲངས་ལ་ཏྲི་ཡ་སྨུག་འཚེར་དང་། དྲི་མ་སྨུག་པོ། རྡོ་ཀ་བུར་དྲི་ལྡན་སོགས་ཟེརལ། གྲོ་སྐད་དུ་ཏའེ་ཀྲེ་ཧྲི ( 黛赭石 ) ཞེས་བྲིས་ཡོད་པ་དང་། བྱེ་བྲག་ཏུ་དབྱེ་ན་ཕོ་སྦལ་ལ་ཏིང་ཐོའུ་ཀྲེ་ཧྲི ( 钉头赭石 ) དང་མོ་སྦལ་རིགས་དང་པོ་ལ་ཧེན་ཀྲོང་ཁྲི་ཐིའེ་ཁོང ( 肾状赤铁矿 )མོ་སྦལ་རིགས་གཉིས་པ་ལ་ཐུའུ་བྲེང་ཀྲེ་ཧྲི ( 土状赭石 )བཅས་དབྱེ་བ་དང། སོ་སོའི་རྫས་འགྱུར་གྱི་གྲུབ་ཆ་ལའང་ཁྱད་པར་ཅུང་ཙམ་རེ་ཡོད་པར་བཤད་ལ་རང་རེའི་སྨན་ཁང་གིས་རྒྱུན་བཀོལ་གྱི་སྦལ་རྒྱབ་སྨུག་པོ་ནི་ཕོ་སྦལ་ཏེ་རྒྱ་སྐད་ཀྱིས་ཏིང་ཐོའུ་ཀྲེ་ཧྲི་ཟེར་བ་འདི་ཡིན།

དཀར་པོ་སྦལ་རྒྱབ།
དཀར་པོ་སྦལ་རྒྱབ་ནི་ངོ་བོ་ཅོང་ཞིའི་རིགས་འདྲ་བ་ལ་དེ་ལས་ཅུང་ཟད་མཁྲེགས་པ་མདོག་དཀར་པོ་སྟེང་དུ་འབྲུམ་པ་ཆགས་ལུགས་ནི་སྨུག་པོ་སྦལ་རྒྱབ་དང་མཚུངས་པ་རྔམས་སྨུག་པོ་སྦལ་རྒྱབ་ལས་མཐུག་ལ་རྡོ་ལ་རི་མོ་བྲིས་ན་དཀར་པོ་ཅུང་ཙམ་དོད་པ། ཕྱེ་མར་བཏུལ་ན་དཀར་པོ་ཡིན་པ། དེང་རབས་གཏེར་དངོས་རིག་པས་བརྟགས་ན་རྒྱུ་ནི་ཐན་སོན་ཡན（ 碳酸盐） ཞེས་པའི་གཏེར་རྡོ་རྒྱ་སྐད་ཀྱིས་ཐུང་ཀྲོང་ཀུའེ་མེ་ཧྲི ( 痛状硅镁石 )ཟེར་བ་བོད་སྐད་དུ་སྦལ་རྒྱབ་དཀར་པོ་དང་། སྤལ་རྒྱབ། དཀར་པོ་སྦལ་རྒྱབ་སོགས་ཟེར་བ་དེ་ཡིན། འདི་ལའང་འབྲུམ་པ་ཡོད་མེད་དང་མཁྲེགས་སོབ་ཀྱི་ཁྱད་པར་གྱིས་ཕོ་མོ་དང་མཆོག་དམནགྱིདབྱེ་་བའང་ཕྱེས་སོ།།


གངས་ཐིགས།
གངས་ཐིགས་ལ་བཞེད་ཚུལ་འདྲ་མིན་འགའ་རེ་མཆིས་ནའང་། ང་ཚོས་ངོས་འཛིན་ནི་རྨ་ཆེན་གངས་རིའི་གངས་འདབས་ཀྱི་ཆུ་མིག་དག་ལས་འབྱུང་བའི་རྡོ་རིལ་མོ་སྲན་མའི་དབྱིབས་ཅན་མདོག་དཀར་སྐྱའམ་དམར་མདངས་ཅུང་ཙམ་ཡོད་པ་ཆེ་ཆུང་ངེས་མེད་ངོ་བོ་མཁྲེགས་ཉམས་ཅན་མེར་བསྲེགས་ནས་ཆུར་རྦུངས་ན་ཞུ་སྟེ་ཞོ་ལྟར་འགྱུར་བ། དེང་རབས་གཏེར་དངོས་རིག་པས་དབྱེ་ཞིབ་བྱས་པ་ལས་དེའི་གྲུབ་ཆ་གཙོ་བོ་ནི་ཐན་སོན་ཀའེ CcO3ཡིན། རྒྱ་སྐད་ཀྱིས་མིང་ལ་ཆོན་ཧྭའམ་ཞུའེ་ལེ་ཙི ( 泉华，雪粒子 )ཞེས་འབོད་པ་དེ་དང་། གཞན་གངས་འདབས་རྫ་བྲག་ཆེན་པོའི་པར་དག་ནས་ཐོན་པའི་ས་མིན་རྡོ་མིན་དབྱིབས་དང་ཆེ་ཆུང་ལ་ངེས་པ་མེད་པ། ཁ་དོག་དཀར་པོ་དང་སྔོ་སྐྱ་སྤེལ་མར་ཆགས་པ། རྫས་འགྱུར་གྱི་གྲུབ་ཆ་གཙོ་བོ་ལུའུ་སོན་ཀའེ CaSo4 ལ་ཧྥུན་ཧྭ་དང་ཡིང་ཧྲི་ཀའོ (风化，硬石膏 ) ཞེས་འབོད་པ་དེ་ཡིན། འདི་ལ་ཡང་བཻ་སྔོན་དུ། དེའང་རིགས་ཀྱིས་དབྱེ་ན་མོ་ཅོང་གི་རིགས་དཀར་ཞིང་སོབ་པ་མཉེན་ལ་འབོལ་བ་ཞིག་དང་། རིལ་མོ་སྲན་མ་ཙམ་མཁྲེགས་ལ་དཀར་བ་བྱུང་བའོ། །ཞེས་གསུངས་པ་དང་མཐུན་པར་སྙམ་མོ།།
Цааш унших...

Анагаах ухааны язгуурын үндэс

༄༅། །བདུད་རྩི་སྙིང་པོ་ཡན་ལག་བརྒྱད་པ་གསང་པ་མན་ངག་གི་རྒྱད་ལས་རྩ་བའི་རྒྱུད་ཅེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ། །

༄༅། །རྒྱ་གར་སྐད་དུ། ཨ་མྲི་ཏ་ཧྲི་ད་ཡ་ཨངྒ་ཨཥྚ་གུ་ཧྱ་ཨུ་བ་དེ་ཤ་ཏནྟྲ་ནཱ་མ།བོད་སྐད་དུ། བདུད་རྩི་སྙིང་པོ་ཡན་ལག་བརྒྱད་པ་གསང་བ་མན་ངག་གི་རྒྱུད་ཅེས་བྱ་བ། བཅོམ་ལྡན་འདས་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་དགྲ་བཅོམ་པ་ཡང་དག་པར་རྫོགས་པའི་སངས་རྒྱས་སྨན་གྱི་བླ་བཻཌཱུརྱ་འོད་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །ཐུགས་རྗེས་འགྲོ་བའི་ དོན་མཛད་བཅོམ་ལྡན་འདས། །མཚན་ཙམ་ཐོས་པས་ངན་འགྲོའི་སྡུག་བསྔལ་སྐྱོབ། །དུག་གསུམ་ནད་སེལ་སངས་རྒྱས་སྨན་གྱི་བླ། །བཻཌཱུརྱ་ཡི་འོད་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །འདི་ སྐད་བདག་གིས་བཤད་པའི་དུས་གཅིག་ན། དྲང་སྲོང་གི་གནས་སྨན་གྱི་གྲོང་ཁྱེར་ལྟ་ན་སྡུག་ཅེས་བྱ་བ་རིན་པོ་ཆེ་སྣ་ལྔ་ལས་གྲུབ་པའི་གཞལ་ཡས་ཁང་ཡོད་དེ། ཁང་བ་ དེའི་རྒྱན་ནི་སྨན་གྱི་ནོར་བུ་རིན་པོ་ཆེ་རྣམ་པ་སྣ་ཚོགས་པས་བརྒྱན་པ་སྟེ། ནོར་བུ་རིན་པོ་ཆེ་དེས་ནི་རླུང་གི་ནད་དང་མཁྲིས་པའི་ནད་དང་བད་ཀན་གྱི་ནད་དང་ལྡན་ པའི་ནད་དང་འདུས་པའི་ནད་ལས་གྱུར་པའི་ནད་བཞི་བརྒྱ་རྩ་བཞི་སེལ་བར་བྱེད་པ། ཚ་བའི་ནད་ལ་བསིལ་དུ་གྱུར་པ། གྲང་བའི་ནད་ལ་དྲོད་དུ་འགྱུར་པ། བགེགས་ རིགས་སྟོང་ཕྲག་བརྒྱད་ཅུ་ཞི་བར་བྱེད་པ། དགོས་འདོད་ཐམས་ཅད་ཡིད་བཞིན་དུ་གྲུབ་པར་བྱེད་པ་ཡོད་དོ། །གྲོང་ཁྱེར་དེའི་ལྷོ་ཕྱོགས་མ་རི་བོ་འབིགས་བྱེད་ཅེས་པ་བ་ ཉི་མའི་སྟོབས་དང་ལྡན་པའི་རི་ལ་སེ་འབྲུ་དང་ན་ལེ་ཤམ་དང་པི་པི་ལིང་དང་ཙི་ཏྲི་ཀ་ལ་སོགས་པ་གྲང་བ་སེལ་པར་བྱེད་པའི་སྨན་རོ་ཚ་བ་དང་སྐྱུར་བ་དང་ལན་ཚྭ་ བ་དང་ནུས་པ་ཚ་བ་དང་རྣོ་བའི་སྨན་གྱི་ནགས་ཚལ། རྩ་བ་དང་སྡོང་པོ་དང་ཡལ་ག་དང་ལོ་མ་དང་མེ་ཏོག་དང་འབྲས་བུར་ལྡན་པའི་སྨན་དྲི་ཞིམ་པ་ལྟ་ན་སྡུག་པ་ ཡིད་དུ་འོང་བ་སྨན་གྱི་དྲིས་ཁྱབ་པ་རྣམས་སུ་གྲང་བའི་ནད་མི་འབྱུང་བ་ཡོད་དོ། །གྲོང་ཁྱེར་དེའི་བྱང་ཕྱོགས་ན་རི་བོ་གངས་ཅན་ཞེས་བྱ་བ་ཟླ་བའི་སྟོབས་དང་ལྡན་ པའི་རི་ལ་ཙན་དན་དང་ག་བུར་དང་ཨ་ག་རུ་དང་ནིམ་པ་ལ་སོགས་པ་ཚ་བ་སེལ་བར་བྱེད་པའི་སྨན་རོ་ཁ་བ་དང་མངར་བ་དང་བསྐ་བ་དང་ནུས་པ་བསིལ་བ་དང་ རྟུལ་བའི་སླམན་གྱི་ནགས་ཚལ། རྩ་བ་དང་སྡོང་པོ་དང་ཡལ་ག་དང་ལོ་མ་དང་མེ་ཏོག་དང་འབྲས་བུར་ལྡན་པའི་སྨན་དྲི་ཞིམ་པ་ལྟ་ན་སྡུག་པ་ཡིད་དུ་འོང་བ་སྨན་གྱི་ དྲིས་ཁྱབ་པ་རྣམས་སུ་ཚ་བའི་ནད་མི་འབྱུང་བ་ཡོད་དོ། །གྲོང་ཁྱེར་དེ་ཤར་ཕྱོགས་ན་རི་བོ་སྤོས་ངད་ལྡན་ཞེས་བྱ་བའི་རི་ལ་ཨ་རུ་རའི་ནགས་ཚལ། རྩ་བས་རུས་པའི་ ནད་སེལ་བ། སྡོང་པོས་ཤའི་ནད་སེལ་བ། ཡལ་གས་རྩ་རྒྱུས་ཀྱི་ནད་སེལ་བ། ཤུན་པས་པགས་པའི་ནད་སེལ་བ། ལོ་མས་སྣོད་ཀྱི་ནད་སེལ་བ། མེ་ཏོག་གིས་དབང་པོའི་ ནད་སེལ་བ། འབྲས་བུས་དོན་སྙིང་གི་ནད་སེལ་བ། རྩེ་མོ་ན་ཨ་རུ་ར་རྣམ་པ་ལྔ་སྨིན་པ། རོ་དྲུག་དང་ལྡན་པ། ནུས་པ་བརྒྱད་དང་ལྡན་པ། ཞུ་རྗེས་གསུམ་དང་ལྡན་པ། ཡོན་ཏན་བཅུ་བདུན་རྫོགས་པ། ནད་ཀྱི་རིགས་སུ་གྱུར་པ་ཐམས་ཅད་སེལ་བ། དྲི་མ་ཞིམ་པ་ལྟ་ན་སྡུག་པ་ཡིད་དུ་འོང་བ་སྨན་གྱི་དྲིས་ཁྱབ་པ་རྣམས་སུ་ནད་བཞི་བརྒྱ་ རྩ་བཟི་མི་འབྱུང་བ་ཡོད་དོ། །གྲོང་ཁྱེར་དེའི་ནུབ་ཕྱོགས་ན་རི་བོ་མ་ལ་ཡ་ཞེས་བྱ་བ་ལ་བཟང་པོ་དྲུག་གི་སྨན་འཁྲུངས་པ་སྟེ། ནད་ཐམས་ཅད་ཞི་བར་བྱེད་པའི་སྨན་ ཅོང་ཞི་རིགས་ལྔ་དང་། བྲག་ཞུན་རིགས་ལྔ་དང་། སྨན་ཆུ་རིགས་ལྔ་དང་། ཆུ་ཚན་རིགས་ལྔ་དང་ལྡན་པའི་་རི་བོ་ཡོད་དོ། །ས་ཕྱོགས་ཐམས་ཅད་གུར་གུམ་གྱི་སྤང་རི་ དང་སྤོས་ཀྱི་ངད་ལྡང་བ། བྲག་ཐམས་ཅད་ལ་རྡོའི་སྨན་དང་ཚྭ་སྣའི་རིགས་ཚང་བར་ཡོད་པ། སྨན་གྱི་ནགས་ཚལ་གྱི་རྩེ་ན་རྨ་བྱ་དང་ཤང་ཤང་དང་ནེ་ཙོ་ལ་སོགས་པ་ བྱ་སྐད་སྙན་པར་སྒྲོག་པ། རྩ་བ་ན་གླང་པོ་ཆེ་དང་དོམ་དང་གླ་བ་ལ་སོགས་པ་སྨན་བཟང་པོ་ཡོད་པའི་སེམས་ཅན་ཚང་བར་གནས་པ། སྨན་གྱི་རིགས་སུ་གྱུར་པ་ལ་མ་ འཁྲུངས་པའམ་མ་ཚང་བ་མེད་པའི་རྒྱན་གྱིས་སྤྲས་པའོ། །གཞལ་ཡས་ཁང་དེའི་དབུས་ན་ནོར་བུ་བཻ་ཌཱུརྱའི་གདན་ལ་སྟོན་པ་བཅོམ་ལྡན་འདས་འཚོ་མཛད་སྨན་གྱི་བླ་ བཻཌཱུརྱ་འོད་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་ཞེས་པ་བྱ་བ་བཞུགས་སོ། །སྟོན་པ་དེ་ལ་འཁོར་ནི་ལྷ་དང་དྲང་སྲོང་དང་ཕྱི་བ་དང་ནང་པའི་འཁོར་བཞིས་ཡོངས་སུ་བསྐོར་བ་སྟེ། གང་ཞེ་ན་ ལྷའི་འཁོར་ནི་འདི་ལྟ་སྟེ། ལྷའི་སྨན་པ་སྐྱེ་རྒུའི་བདག་པོ་མྱུར་བ་དང་། ལྷའི་སྨན་པ་ཐ་སྐར་དང་། ལྷའི་དབང་པོ་བརྒྱ་བྱིན་དང་།ལྷ་མོ་བདུད་རྩི་མ་ལ་སོགས་པ་ལྷའི་ འཁོར་མང་པོ་དང་ཐབས་ཅིག་ཏུ་བཞུགས་སོ། །དྲང་སྲོང་གི་འཁོར་ནི་འདི་ལྟ་སྟེ། དྲང་སྲོང་ཆེན་པོ་རྒྱུན་ཤེས་ཀྱི་བུ་དང་། མེ་བཞིན་འཇུག་དང་། མུ་ཁྱུད་འཛིན་དང་། འགྲོ་བ་སྐྱོང་གི་བུ་དང་། གཤོལ་འགྲོ་སྐྱེས་དང་། དཀའ་གཉིས་སྤྱོད་དང་། ཐང་ལ་འབར་དང་ནབས་སོ་སྐྱེས་ལ་སོགས་པ་དྲང་སྲོང་གི་འཁོར་མང་པོ་དང་ཐབས་ཅིག་ ཏུ་བཞུགས་སོ། །ཕྱི་པའི་འཁོར་ནི་འདི་ལྟ་སྟེ། མུ་སྟེགས་ཀྱི་མེས་པོ་ཚངས་པ་དང་། མཧཱ དེ་བ་ཤྲཱི་རལ་བ་ཅན་དང་། ཁྱབ་འཇུག་དང་། གཞོན་ནུ་གདོང་དྲུག་ལ་སོགས་ པ་མུ་སྟེགས་ཀྱི་འཁོར་མང་པོ་དང་ཐབས་ཅིག་ཏུ་བཞུགས་སོ། །ནང་བའི་འཁོར་ནི་འདི་ལྟ་སྟེ། འཕགས་པ་འཇམ་དཔལ་དང་། སྤྱན་རས་གཟིགས་དབང་ཕྱུག་དང་། ཕྱག་ན་རྡོ་རྗེ་དང་། ཀུན་དགའ་བོ་དང་། འཚོ་བྱེད་གཞོན་ནུ་ལ་སོགས་པ་ནང་པའི་འཁོར་མང་པོ་དང་ཐབས་ཅིག་ཏུ་བཞུགས་སོ། །དེའི་ཚེ་དེའི་དུས་ན་སྟོན་པས་ གསུངས་པའི་ཆིག་གཅིག་ལ་འཁོར་རྣམ་པ་བཞི་སོ་སོ་རང་རང་གིས་སྟོན་པའི་ལུགས་སུ་གོ་བར་ཟད་དོ། །འདི་ནི་རང་གི་ལུས་ངག་ཡིད་གསུམ་ཉེས་པ་མེད་པར་དྲང་ པོར་བསྲངས་ནས་གཞན་གྱི་ཉེས་པ་མ་སྙོམས་པ་སྙོམས་པར་བྱེད་པས་དྲང་སྲོང་གི་ལུགས་ཞེས་བྱའོ། །བདུད་རྩི་སྙིང་པོ་ཡན་ལག་བརྒྱད་པ་གསང་བ་མན་ངག་གི་རྒྱུད་ ལས་གླེང་གཞིའི་ལེའུ་སྟེ་དང་པོའོ།། །།

དེའི་ཚེ་དེའི་དུས་ན་སྟོན་པ་བཅོམ་ལྡན་འདས་འཚོ་མཛད་སྨན་གྱི་བླ་བཻཌཱུརྱ་འོད་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་དེས་ནད་བཞི་བརྒྱ་རྩ་བཞི་ཞི་བར་བྱེད་པའི་སྨན་གྱི་རྒྱལ་པོ་ཞེས་བྱ་བའི་ ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་སྙོམས་པར་ཞུགས་སོ།།སྙོམས་པར་ཞུགས་མ་ཐག་ཏུ་ཐུགས་ཀ་ནས་འོད་ཟེར་ཁ་དོག་བརྒྱ་སྟོང་དུ་མ་ཕྱོགས་བཅུར་འཕྲོས་པས་ཕྱོགས་བཅུའི་འགྲོ་བ་ སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཀྱི་སེམས་ཀྱི་ཉེས་པའི་སྐྱོན་བསལ། མ་རིག་པ་ལས་བྱུང་བའི་དུག་གསུམ་གྱི་ནད་ཐམས་ཅད་ཞི་བར་བྱས་ནས་སླར་ཐུགས་ཀར་འདུས་པ་ལས། སྤྲུལ་པའི་སྟོན་པ་དྲང་སྲོང་རིག་པའི་ཡེ་ཤེས་ཞེས་བྱ་བ་ཞིག་ཐུགས་ལས་སྤྲུལ་ཏེ་མདུན་གྱི་བར་སྣང་ལ་བཞུགས་ནས་དྲང་སྲོང་གི་འཁོར་རྣམས་ལ་འདི་སྐད་ཅེས་ མདུན་བསུའོ། །ཀྱེ་གྲོགས་པོ་དག་ཤེས་པར་གྱིས་ཤིག །མི་ན་བ་གནས་པ་འདོད་པ་དང་ན་བ་གསོ་བར་འདོད་པའི་གང་ཟག་གིས་གསོ་བ་རིགས་པའི་མན་ངག་ལ་བསླབ་ པར་བྱའོ། །ཆོས་དང་ནོར་དང་བདེ་བ་སྒྲུབ་པར་འདོད་པའི་གང་ཟག་གིས་གསོ་བ་རིག་པའི་མན་ངག་ལ་བསླབ་པར་བྱའོ། །འགྲོ་བ་གང་ཞིག་ནད་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ་ལས་ ཐར་བར་འདོད་པ་དང་། གཞན་གྱི་སྤྱི་བོས་བཀུར་བར་འདོད་པའི་གང་ཟག་གིས་གསོ་བ་རིག་པའི་མན་ངག་ལ་བསླབ་པར་བྱའོ། །དེ་སྐད་ཅེས་བཀའ་སྩལ་བ་དང་། དེའི་ཚེ་དེའི་དུས་ན་སྟོན་པ་བཻ་ཌཱུརྱ་འོད་ཀྱི་རྒྱལ་པོའི་ལྗགས་ལས་འོད་ཟེར་ཁ་དོག་བརྒྱ་སྟོང་དུ་མ་ཕྱོགས་བཅུར་འཕྲོས་པས་ཕྱོགས་བཅུའི་འགྲོ་བ་སེམས་ཅན་ཐམས་ ཅད་ཀྱི་ངག་གི་ཉེས་པའི་སྐྱོན་བསལ། ནད་དང་གདོན་ཐམས་ཅད་ཞི་བར་བྱས་ནས་སླར་ལྗགས་ལ་འདུས་པ་ལས། གསུང་ལས་སྤྲུལ་པའི་དྲང་སྲོང་ཡིད་ལས་སྐྱེས་ཞེས་ བྱ་བ་ཞིག་བྱུང་སྟེ་སྟོན་པ་ལ་ཕྱག་དང་སྐོར་བ་བྱས་ནས་སེང་གེའི་ལྟ་སྟངས་ཀྱིས་སྟོན་པའི་མདུན་དུ་འདུག་སྟེ་འཁོར་གྱི་དྲང་སྲོང་རྣམས་ཀྱི་དོན་དུ་ཞུ་བའི་ཚིག་འདི་ སྐད་ཅེས་གསོལ་ཏོ། །ཀྱེ་སྟོན་པ་དྲང་སྲོང་རིགས་པའི་ཡེ་ཤེས་ལགས། དེ་ལྟར་བདག་གཞན་གྱི་དོན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་སྒྲུབ་པར་འདོད་པས་གསོ་བ་རིག་པའི་མན་ ངག་ལ་ཇི་ལྟར་བསླབ་པར་བགྱི། དེ་སྐད་ཅེས་ཞུས་པ་དང་། ཐུགས་ལས་སྤྲུལ་པའི་དྲང་སྲོང་རིག་པའི་ཡེ་ཤེས་དེས་འདི་སྐད་ཅེས་གསུངས་སོ། །ཀྱེ་དྲང་སྲོང་ཆེན་པོ་ རྣམས་གསོ་བ་རིགས་པའི་མན་ངག་གི་རྒྱུད་ལ་བསླབ་པར་བྱའོ། །ཡན་ལག་ལ་བསླབ་པར་བྱའོ། །གནས་ལ་བསླབ་པར་བྱའོ། །སྐབས་ལ་བསླབ་པར་བྱའོ། །མདོ་ལ་ བསླབ་པར་བྱའོ། །ལེའུ་ལ་བསླབ་པར་བྱའོ། །ཞེས་གསུངས་པ་དང་། ཡང་དྲང་སྲོང་ཡིད་ལས་སྐྱེས་ཀྱིས་གསོལ་བ། ཀྱེ་སྟོན་པ་ལགས། གསོ་བ་རིག་པའི་མན་ངག་གི་ རྒྱུད་ལ་ཇི་ལྟར་བསླབ་པར་བགྱི།ཞེས་ཞུས་པ་ལས། སྟོན་པས་བཀའ་སྩལ་པ། ཀྱེ་དྲང་སྲོང་ཆེན་པོ་ཉོན་ཅིགརྒྱུད་བཞི་ལ་བསླབ་པར་བྱ་སྟེ་གང་ཞེ་ན་འདི་ལྟ་སྟེ། རྩ་བའི་ རྒྱུད་དང་བཤད་པའི་རྒྱུད། །མན་ངག་རྒྱུད་དང་ཕྱི་མའི་རྒྱུད། །དེ་ལྟར་རྒྱུད་བཞི་རུ་ཤེས་པར་བྱའོ། །ཡན་ལག་བརྒྱད་ལ་བསླབ་པར་བྱ་སྟེ་གང་ཞེ་ན་འདི་ལྟ་སྟེ། ལུས་ དང་བྱིས་པ་མོ་ནད་གདོན། །མཚོན་དུག་རྒས་དང་རོ་ཙ་བ། །ཡན་ལག་བརྒྱད་དུ་ཤེས་པར་བྱའོ། །གནས་བཅུ་གཅིག་ལ་བསླབ་པར་བྱ་སྟེ་གང་ཞེ་ན་འདི་ལྟ་སྟེ། རྩ་བ་ མདོ་ཡི་གནས་དང་གཅིག །གྲུབ་པ་ལུས་ཀྱི་གནས་དང་གཉིས། །འཕེལ་འགྲིབ་ནད་ཀྱི་གནས་དང་གསུམ། །བྱ་བ་སྤྱོད་ལམ་གནས་དང་བཞི། །འཚོ་བ་ཟས་ཀྱི་གནས་ དང་ལྔ། །སྦྱོར་བ་སྨན་གྱི་གནས་དང་དྲུག །ཆ་བྱད་དཔྱད་ཀྱི་གནས་དང་བདུན། །ཐ་མལ་ནད་མེད་གནས་དང་བརྒྱད། །ངོས་བཟུང་རྟགས་ཀྱི་གནས་དང་དགུ། །གསོ་ བྱེད་ཐབས་ཀྱི་གནས་དང་བཅུ། །བྱ་བྱེད་སྨན་པའི་གནས་དང་ནི། །བཅུ་གཅིག་གནས་སུ་ཤེས་པར་བྱའོ།།སྐབས་བཅོ་ལྔ་ལ་བསླབ་པར་བྱ་སྟེ་གང་ཞེ་ན་འདི་ལྟ་སྟེ། དང་པོ་ཉེས་གསུམ་གསོ་བའི་སྐབས། །གཉིས་པ་ཁོང་ནད་གསོ་བའི་སྐབས། །གསུམ་པ་ཚད་པ་གསོ་པའི་སྐབས། །བཞི་པ་ལུས་སྟོད་གསོ་བའི་སྐབས། །ལྔ་པ་དོན་སྣོད་ གསོ་བའི་སྐབས། །དྲུག་པ་གསང་ནད་གསོ་བའི་སྐབས། །བདུན་པ་ཐོར་ནད་གསོ་པའི་སྐབས། །བརྒྱད་པ་ལྷན་སྐྱེས་རྨ་གསོའི་སྐབས། །དག་པ་བྱིས་པ་གསོ་བའི་སྐབས། ། བཅུ་པ་མོ་ནད་གསོ་བའི་སྐབས། །བཅུ་གཅིག་གདོན་ནད་གསོ་བའི་སྐབས། །བཅུ་གཉིས་མཚོན་རྨ་གསོ་བའི་སྐབས། །བཅུ་གསུམ་དུག་ནད་གསོ་བའི་སྐབས། །བཅུ་བཞི་ རྒས་པ་གསོ་བའི་སྐབས། །བཅོ་ལྔ་རོ་ཙ་གསོ་བའི་སྐབས། །དེ་ལྟར་སྐབས་བཅོ་ལྔར་ཤེས་པར་བྱའོ། །མདོ་བཞི་ལ་བསླབ་པར་བྱ་སྟེ་གང་ཞེ་ན་འདི་ལྟ་སྟེ། །བརྟག་པ་རྩ་ ཆུའི་མདོ་དང་གཅིག །ཞི་བྱེད་སྨན་གྱི་མདོ་དང་གཉིས། །སྦྱོང་བྱེད་ལས་ཀྱི་མདོ་དང་གསུམ། །འཇམ་རྩུབ་དཔྱད་ཀྱི་མདོ་དང་བཞི། །དེ་ལྟར་མདོ་བཞི་རུ་ཤེས་པར་བྱའོ། ། ལེའུ་བརྒྱ་དང་ལྔ་བཅུ་དྲུག་ལ་བསླབ་པར་བྱ་སྟེ་གང་ཞེ་ན་འདི་ལྟ་སྟེ། གླེང་གཞི་གླེང་སློང་གཞི་དང་ངོས་འཛིན་དང་། །གསོ་བའི་ཐབས་དང་རྩིས་ཀྱི་ལེའུ་དྲུག །མདོ་ གནས་རྩ་བའི་རྒྱུད་དུ་ཤེས་པར་བྱ། །བཤད་པའི་སྡོམ་དང་ཆགས་ཚུལ་འདྲ་དཔེ་དང་། །གནས་ལུགས་མཚན་ཉིད་དབྱེ་བ་འཇིག་ལྟས་དང་། །ནད་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཞུགས་ ཚུལ་མཚན་ཉིད་དང་། །དབྱེ་བ་རྒྱུན་དུས་གནས་སྐབས་སྤྱོད་པ་དང་། །ཟས་ཚུལ་ཟས་བསྡམ་ཟས་ཚོད་རན་པར་བཟའ། །སྨན་གྱི་རོ་ནུས་སྦྱར་ཐབས་ཆ་བྱད་དང་། །མི་ ན་གནས་དང་ཉེས་པ་དངོས་སྟོན་དང་། །ངན་གཡོ་སྐྱོན་བརྟག་སྤང་བླང་མུ་བཞིར་བརྟག །གསོ་ཚུལ་སྤྱི་དང་ཁྱད་པར་གསོ་ཐབས་གཉིས། །གསོ་ཐབས་དངོས་དང་ སྨན་པའི་ལེའུ་སྟེ། དེ་ལྟར་བཤད་པའི་རྒྱུད་ལ་གནས་བཅུ་གཅིག །གཅིག་གསུམ་གསུམ་བཞི་བཞི་ལྔ་དྲུག་པ་གཅིག །སྡོམས་གཅིག་ལེའུ་སུམ་ཅུ་རྩ་གཅིག་གོ །ཞུས་དང་ ཞེས་པ་རླུང་མཁྲིས་བད་ཀན་འདུས། །གཅོང་ནད་མ་ཞུ་སྐྲན་དང་སྐྱ་རྦབ་དང་། །འོར་དང་དམུ་ཆུ་གཅོང་ཆེན་ཟད་བྱེད་དྲུག །ཚ་བ་སྤྱི་དང་གལ་མདོ་རི་ཐང་མཚམས། ། མ་སྨིན་རྒྱས་སྟོངས་གབ་རྙིངས་རྙོགས་པ་དང་། །འགྲམས་འཁྲུགས་རིམས་དང་འབྲུམ་པ་རྒྱུ་གཟེར་དང་། །གག་ལྷོག་ཆམ་པ་ལེའུ་བཅུ་དྲུག་གོ །ལུས་སྟོད་མགོ་བོ་མིག་ དང་རྣ་བ་དང་། །སྣ་དང་ཁ་དང་ལྦ་བ་ལེའུ་དྲུག །དོན་སྣོད་སྙིང་དང་གློ་མཆིན་མཆེར་མཁལ་དང་། །ཕོ་བ་རྒྱུ་མ་ལོང་དང་ལེའུ་བརྒྱད། །གསང་བའི་ནད་ལ་ཕོ་མོ་ཐ་ དད་གཉིས། །ཐོར་ནད་སྐད་འགགས་ཡི་ག་འཆུས་པ་དང་། །སྐོམ་དད་སྐྱིགས་བུ་དབུགས་མི་བདེ་བ་དང་། །གླང་ཐབས་སྲིན་ནད་སྐྱུག་འཁྲུ་དྲི་མ་འགགས། །གཅིན་ འགགས་གཅིན་སྙི་ཚད་འཁྲུ་དྲེག་ནད་དང་། །གྲུམ་བུ་ཆུ་སེར་རྩ་དཀར་པགས་པའི་ནད། །ཕྲན་བུའི་ནད་དང་ལེའུ་བཅུ་དགུའོ། །ལྷན་སྐྱེས་རྨ་ལ་འབྲས་དང་གཞང་ འབྲུམ་དང་། །མེ་དབལ་སུར་ཡ་རྨེན་བུ་རླིག་རླུགས་དང་། །རྐང་འབམ་མཚན་བར་རྡོལ་དང་ལེའུ་བརྒྱད། །བྱིས་པ་ཉེར་སྤྱོད་ནད་དང་དེའི་གདོན་གསུམ། །མོ་ནད་ སྤྱི་དང་བྱེ་བྲག་ཕལ་བ་གསུམ། །འབྱུང་པོ་སྨྱོ་བརྗེད་གཟའ་དང་ཀླུ་གདོན་ལྔ། །རྨ་ལ་རྨ་སྤྱི་མགོ་དང་སྐེ་ཡི་རྨ། །བྱང་ཁོག་ཡན་ལག་ལེའུ་ལྔ་རུ་བཤད། །དུག་ལ་སྦྱར་དུག་ གྱུར་པ་དངོས་དང་གསུམ། །རྒས་པ་གསོ་བ་བཅུད་ཀྱིས་ལེན་པ་དང་། །རོ་ཙ་ཁུ་བ་གསོ་དང་བུད་མེད་བཙལ། །དེ་ལྟར་མན་ངག་རྒྱུད་ལ་བཅོ་ལྔའི་སྐབས། །གཅིག་ གཅིག་གཉིས་གཉིས་གསུམ་གསུམ་བཞི་གཅིག་དང་། །ལྔ་དང་དྲུག་དང་བརྒྱད་གཉིས་བཅུ་དྲུག་གཅིག །བཅུ་དགུ་གཅིག་དང་ཞུས་པས་དགུ་བཅུ་གཉིས། །རྩ་ཆུ་ཐང་ ཕྱེ་རིལ་བུ་ལྡེ་གུ་དང་། །སྨན་མར་ཐལ་སྨན་ཁཎྜ་སྨན་ཆང་དང་། །རིན་པོ་ཆེ་དང་སྔོ་སྦྱོར་སྣུམ་འཆོས་དང་། །བཤལ་སྐྱུགས་སྣ་སྨན་འཇམ་རྩི་ནི་རུ་ཧ། །རྩ་སྦྱོང་གཏར་ བསྲེགས་དུགས་ལུམས་བྱུག་པ་དང་། །ཐུར་དཔྱད་ཕྱི་མའི་རྒྱུད་ལ་མདོ་བཞི་སྟེ། །གཉིས་བཅུ་བདུན་དྲུག་ལེའུ་ཉི་ཤུ་ལྔ། །དེ་ལྟར་རྩ་བའི་རྒྱུད་ལ་ལེའུ་དྲུག །བཤད་པའི་ རྒྱུད་ལ་ལེའུ་སུམ་ཅུ་གཅིག །མན་ངག་རྒྱུད་ལ་ལེའུ་དགུ་བཅུ་གཉིས། །ཕྱི་མའི་རྒྱུད་ལ་ལེའུ་ཉི་ཤུ་ལྔ། །རྒྱུད་བཞི་བསྡོམས་པས་བརྒྱ་དང་ལྔ་བཅུ་བཞི། །མཇུག་དོན་ཡོངས་ སུ་གཏད་དང་ལྔ་བཅུ་དྲུག །དེ་དག་ཡན་ལག་བརྒྱད་དུ་འདུས་པ་སྟེ། །ལུས་ལ་བདུན་ཅུ་བྱིས་པ་མོ་ནད་དང་། །དུག་གསུམ་གདོན་ལྔ་རྨ་ལྔ་བཅུད་ལེན་གཅིག །རོ་ཙ་ལ་ གཉིས་རྒྱུད་གསུམ་སྤྱི་ཁྱབ་ཡིན། །ཞེས་གསུངས་སོ། །བདུད་རྩ་སྙིང་པོ་ཡན་ལག་བརྒྱད་པ་གསང་བ་མན་ངག་གི་རྒྱུད་ལས་གླེང་སློང་རྣམ་གྲངས་རྣམ་པར་བཀོད་པའི་ ལེའུ་སྟེ་གཉིས་པའོ།། །།

དེ་ནས་དྲང་སྲོང་ཡིད་ལས་སྐྱེས་ཀྱིས་དྲང་སྲོང་རིག་པའི་ཡེ་ཤེས་ལ་འདི་སྐད་ཅེས་གསོལ་ཏོ། ཀྱེ་སྟོན་པ་དྲང་སྲོང་རིག་པའི་ཡེ་ཤེས་ལགས། གསོ་བ་རིག་པའི་རྒྱུད་སྡེ་ རྣམ་བཞི་ལས། །རྩ་བའི་རྒྱུད་ལ་ཇི་ལྟར་བསླབ་པར་བགྱི། །འཚོ་མཛད་སྨན་པའི་རྒྱལ་པོས་བཤད་དུ་གསོལ། །ཞེས་ཞུས་པ་ལས་ཐུགས་ཀྱི་སྤྲུལ་པ་དྲང་སྲོང་རིག་པའི་ཡེ་ ཤེས་ཀྱིས་འདི་སྐད་ཆེས་གསུངས་སོ། །ཀྱེ་དྲང་སྲོང་ཆེན་པོ་ཡིོད་ལས་སྐྱེས། །དང་པོ་རྩ་རྒྱུད་མདོ་ཡི་གནས་བསྟན་པ། །རྩ་བ་གསུམ་ལ་འདྲིལ་བའི་སྡོང་བོ་དགུ། །གྱེས་ པའི་ཡལ་ག་བཞི་བཅུ་རྩ་བདུན་ཏེ། །ལོ་འདབ་ཉིས་བརྒྱ་རྩ་བཞིར་རྒྱས་པ་ཡིན། །གསལ་བའི་མེ་ཏོག་འབྲས་བུ་ལྔ་རུ་སྨིན། །འདི་དག་རྩ་བའི་རྒྱུད་ཀྱི་སྡོམས་སུ་བཤད། ། དེ་ཉིད་རྒྱས་པར་བཀྲོལ་ན་འདི་ལྟ་སྟེ། །ནད་དང་ལུས་ཟུངས་དྲིམ་རྣམ་པ་གསུམ། །རྣམ་པར་མ་གྱུར་པ་དང་གྱུར་པ་ལས། །ལུས་ནི་གནས་དང་འཇོམས་པར་བྱེད་པ་ ཡིན། །ནད་ནི་རླུང་དང་མཁྲིས་པ་བད་ཀན་གསུམ། །སྲོག་འཛིན་གྱེན་རྒྱུ་ཁྱབ་བྱེད་མེ་ཐུར་སེལ། །འཇུ་བྱེད་མདངས་སྒྱུར་སྒྲུབ་མཐོང་མདོག་གསལ་ལྔ། །རྟེན་མྱག་མྱོང་ ཚིམ་འབྱོར་བྱེད་བཅོ་ལྔའོ། །དྭངས་མ་ཁྲག་ཤ་ཚིལ་རུས་རྐང་ཁུ་བ། །ལུས་ཟུངས་བདུན་ཡིན་དྲིམ་བཤང་གཅི་རྔུལ། དེ་ལྟར་རྣམ་གྲངས་ཉཱི་ཤུ་རྩ་ལྔ་པོ། །རོ་དང་ནུས་ པ་སྤྱོད་ལམ་རྣམ་གསུམ་གྱིས། །ཐམས་ཅད་མཉམ་པར་གནས་པས་འཕེལ་འགྱུར་ཞིང་། །དེ་ལས་སྡོག་པ་གནོན་པར་འགྱུར་བ་ཡིན། །ནད་ནི་སྐྱེད་པར་བྱེད་པའི་རྒྱུ་ གསུམ་སྟེ། །དེ་ལས་ལྷན་ཅིག་བསྐྱེད་པའི་རྐྱེན་བཞི་ཡིས། །འཇུག་སྒོ་རྣམ་པ་དྲུག་ཏུ་ཞུགས་ནས་ནི། །ལུས་ཀྱི་སྟོད་སྨད་བར་དུ་གནས་བཅས་ཤིང་། །རྒྱུ་བར་བྱེད་པའི་ ལམ་ནི་བཅོ་ལྔ་རུ། །ན་སོ་ཡུལ་དུས་དགུ་རུ་འཕེལ་བྱེད་དེ། །འབྲས་བུ་སྲོག་གཅོད་པ་ཡི་ནད་དགུར་སྨིན། །ལྡོག་པའི་རྒྱུ་ནི་བཅུ་དང་གཉིས་སུ་འགྱུར། །མདོ་དོན་དྲིལ་ བས་ཚ་གྲང་གཉིས་སུ་འདུས། །དེ་ལྟར་དྲུག་ཅུ་རྩ་གསུམ་གསོ་བྱའི་ནད། །དེ་ལ་འདོད་ཆགས་ཞེ་སྡང་གཏི་མུག་གསུམ། །རླུང་མཁྲིས་བད་ཀན་རིམ་པས་བསྐྱེད་པའི་རྒྱུ། ། དེ་ལ་དུས་གདོན་ཟས་དང་སྤྱོད་ལམ་བཞིས། །དེ་དག་འཕེལ་དང་ཟད་པར་གྱུར་ནས་ནི། །པགས་ལ་གྲམ་ཞིང་ཤ་ལ་རྒྱས་པ་དང་། །རྩ་རུ་རྒྱུ་ཞིང་རུས་ལ་ཞེན་པ་དང་། ། དོན་ལ་འབབ་ཅིང་སྣོད་དུ་ལྷུང་བར་འགྱུར། །བད་ཀན་ཀླད་པ་ལ་བརྟེན་སྟོད་ན་གནས། །མཁྲིས་པ་མཆིན་མཁྲིས་ལ་བརྟེན་བར་ན་གནས། །རླུང་ནི་དཔྱི་རྐེད་ལ་བརྟེན་ སྨད་ན་གནས། །རུས་པ་རྣ་བ་རེག་བྱ་སྙིང་སྲོག་ལོང་། །ཁྲག་རྔུལ་མིག་དང་མཆིན་མཁྲིས་རྒྱུ་མ་དང་། །དྭངས་མ་ཤ་ཚིལ་རྐང་ཁུ་བཤང་གཅི་དང་། །སྣ་ལྕེ་གློ་མཆེར་ཕོ་ མཁལ་ལྒང་བ་རྣམས། །ལུས་ཟུངས་དྲི་དབང་པོ་དོན་སྡོད་ལྔ། །རླུང་མཁྲིས་བད་ཀན་རྒྱུ་བའི་ལམ་དུ་བཤད།། །རྒས་པ་རླུང་མི་དར་མ་མཁྲིས་པའི་མི། །བྱིས་པ་བད་ཀན་ མི་ཡིན་ན་སོས་མཉན། །ངད་ཅན་གྲང་བ་རླུང་གི་ཡུལ་ཡིན་ཏེ། །སྐམ་ས་ཚ་གདུང་ཆེ་བ་མཁྲིས་པའི་ཡུལ། །རླན་ཅན་སྣུམ་པ་བད་ཀན་ཡུལ་དུ་བཤད། །རླུང་ནད་དབྱར་ དུས་དགོང་དང་ཐོ་རེངས་ལྡང་། །མཁྲིས་པ་སྟོན་དུས་ཉིན་དགུང་མཚན་དགུང་ལྡང་། །བད་ཀན་དཔྱི་དུས་སྲོད་དང་སྔ་དྲོ་ལྡང་། །འཚོ་བ་གསུམ་ཟད་འདུ་བ་གཤེད་དུ་ བབས། །སྦྱོར་བ་མཚུངས་དང་གནད་དུ་བབས་པ་དང་། །དུས་འདས་རླུང་ནད་སྲོག་རྟེན་ཆད་པ་དང་། །ཚ་བ་ལ་འདས་གྲང་བ་གཏིང་འཁར་བ། །ཟུངས་ཀྱིས་མི་ཐུབ་ རྣམ་པར་འཚེ་བ་རྣམས། །འབྲས་བུ་སྲོག་གཅོད་ནད་དགུ་ཞེས་སུ་བཤད། །རླུང་མཁྲིས་བད་ཀན་ཞི་དང་མ་ཞི་བ། །གཉིས་གཉིས་བཞི་རུ་ལྡོག་པས་བཅུ་གཉིས་སོ། །རླུང་ དང་བད་ཀན་གྲང་བ་ཆུ་ཡིན་ཏེ། །ཁྲག་དང་མཁྲིས་པ་ཚ་བ་མེ་རུ་འདོད། །སྲིད་དང་ཆུ་སེར་ཚ་གྲང་ཐུན་མོང་གནས། །དེ་ལྟར་རྣམ་གྲངས་བརྒྱད་ཅུ་རྩ་བརྒྱད་ཀྱིས། ། ནད་གཞིའི་རྣམ་པ་མ་ལུས་ཤེས་པར་འགྱུར། །ཞེས་གསུངས་སོ། །བདུད་རྩི་སྙིང་པོ་ཡན་ལག་བརྒྱད་པ་གསང་བ་མན་ངག་གི་རྒྱུད་ལས་གནས་ལུགས་ནད་གཞིའི་ལེའུ་སྟེ་གསུམ་པའོ།། །།

དེ་ནས་ཡང་དྲང་སྲོང་རིག་པའི་ཡེ་ཤེས་ཀྱིས་འདི་སྐད་ཅེས་གསུངས་སོ། །ཀྱེ་དྲང་སྲོང་ཆེན་པོ་ཉོན་ཅིག །ནད་ལ་བལྟ་རེག་དྲི་བས་ཡོངས་ཤེས་བྱ། ། མིག་གིས་བལྟ་བ་ལྕེ་དང་ཆུ་ལ་བརྟག །བརྟག་པ་འདི་ནི་མཐོང་བ་ཡུལ་རིག་ཡིིན། །སོར་མོས་རེག་པ་བརྡ་སྦྱོར་འཕྲིན་པ་རྩ། །བརྟག་པ་འདི་ནི་དཔྱད་པ་དོན་རིག་ ཡིན། །ངག་གིས་དྲི་བ་སློང་རྐྱེན་ན་ལུགས་ཟས། །བརྟག་པ་འདི་ནི་ཐོས་པ་སྒྲ་རིག་ཡིན། །རླུང་གི་ལྕེ་ནི་དམར་ཞིང་སྐམ་ལ་རྩུབ། །མཁྲིས་ལྕེ་བད་ཀན་སྐྱ་སེར་མཐུག་པོས་ གཡོགས། །བད་ཀན་སྐྱ་གླེག་མདངས་མེད་འཇམ་ལ་རློན། །རླུང་གི་ཆུ་ནི་ཆུ་འདྲ་ལྦུ་བ་ཆེ། །མཁྲིས་ཆུ་དམར་སེར་རླངས་ཆེ་དྲི་མ་དུགས། །བད་ཀན་ཆུ་ནི་དཀར་ལ་དྲི་ རླངས་ཆུང་། །རླུང་གི་རྩ་ནི་རྐྱལ་སྟོང་སྐབས་སུ་སྡོད། །མཁྲིས་པའི་རྩ་ནི་མགྱོགས་རྒྱས་གྲིམས་པར་འཕར། །བད་ཀན་རྩ་ནི་བྱིང་རྒུད་དལ་བའོ།།དྲི་བ་ཡང་ལ་རྩུབ་པའི་ ཟས་སྤྱོད་ཀྱི། །རྐྱེན་གྱིས་གཡལ་འདར་བྱ་རྨྱང་གྲང་ཤུམ་བྱེད། །དཔྱི་དང་རྐེད་པ་རུས་ཚིགས་མ་ལུགས་ན། །གཟེར་བ་ངེས་མེད་འཕོ་ཞིང་སྟོངས་སྐྱུགས་བྱེད། །དབང་པོ་ མི་གསལ་ཤེས་པ་འཚུབ་པ་དང་། །བཀྲེས་དུས་ན་ཞིང་སྣུམ་བཅུད་ཕན་པར་ངེས། །རྣོ་ཞིང་ཚ་བའི་ཟས་དང་སྤྱོད་ལམ་གྱིས། །ཁ་ཁ་མགོ་ན་ཤ་དྲོད་ཚ་བ་དང་། །སྟོད་ གཟེར་ཞུ་རྗེས་ན་ཞིང་བསིལ་བ་ཕན། །ལྕི་ལ་སྣུམ་པའི་ཟས་དང་སྤྱོད་ལམ་གྱིས། །དང་ག་མི་བདེ་ཁ་ཟས་འཇུ་བ་དཀའ། །སྐྱུག་ཅིང་ཁ་མངལ་ཕོ་བ་འཚིང་སྟེ་སྒྲེག །ལུས་ སེམས་ལྕི་ལ་ཕྱི་ནང་གཉིས་ཀ་གྲང་། །ཟོས་རྗེས་མི་བདེ་ཟས་སྤྱོད་དྲོ་ན་འཕྲོད། །དེ་ལྟར་བརྟག་ཐབས་སུམ་ཅུ་རྩ་བརྒྱད་ཀྱིས། །ནད་ཀུན་འཁྲུལ་མེད་ངེས་པར་གཏན་ ལ་འབེབས། །ཞེས་གསུངས་སོ། །བདུད་རྩི་སྙིང་པོ་ཡན་ལག་བརྒྱད་པ་གསང་བ་མན་ངག་གི་རྒྱུད་ལས་ངོས་འཛིན་རྟགས་ཀྱི་ལེའུ་སྟེ་བཞི་པའོ།། །།

དེ་ནས་ཡང་དྲང་སྲོང་རིག་པའི་ཡེ་ཤེས་ཀྱིས་འདི་སྐད་ཅེས་གཞུངས་སོ། །ཁྱེ་དྲང་སྲོང་ཆེན་པོ་ཉོན་ཅིག །ནད་ལ་གསོ་བར་བྱེད་པའི་གཉེན་པོ་ནི། །ཟས་དང་སྤྱོད་ལམ་ སྨན་དཔྱད་བཞི་ཡིན་ཏེ། །རྟ་བོང་འཕྱི་བ་ལོ་ཤ་ཤ་ཆེན་དང་། །འབྲུ་མར་ལོ་མར་བུ་རམ་སྒོག་སྐྱ་བཙོང་། །འོ་མ་ལྕ་བ་ར་མཉེ་ཟན་ཆང་དང་། །བུར་ཆང་རུས་ཆང་རླུང་ ནས་ཅན་གྱི་ཟས། །བ་རའི་ཞི་དར་མར་གསར་རི་དྭགས་ཤ །ར་ཤ་སྐོམ་ཤ་གསར་བ་ཆག་ཚེ་དང་། །སྐྱབས་དང་ཁུར་ཚོད་ཆབ་ཚ་ཆུ་བསིལ་དང་། ༈བསྐོལ་གྲང་མཁྲིས་ པའི་ནད་ཀྱི་ཟས་སུ་བཤད། །ལུས་དང་གཡག་རྒོད་གཅན་གཟན་ཉ་ཡི་ཤ །སྦྲང་རྩི་སྐམ་སའི་འབྲུ་རྙིང་ཟན་དྲོན་དང་། །འབྲི་ཡི་ཞོ་དར་གར་ཆང་ཆུ་སྐོལ་ནི། ༈བད་ཀན་ ནད་གཞི་ཅན་གྱིས་བསྟེན་པར་བྱ། །རླུང་ལ་དྲོ་སར་ཡིད་འོང་གྲོགས་བསྟེནཞིང་། །མཁྲིས་པའི་ནད་ལ་བསིལ་སར་དལ་བར་བསྡད། །བད་ཀན་ནད་ལ་རྩིལ་བཅག་དྲོ་ས་ བསྟེན། །རླུང་ལ་མངར་སྐྱུར་ལན་ཚྭ་སྣུམ་ལྕི་འཇམ། །མངར་ཁ་བསྐ་བསིལ་སླ་རྟུལ་མཁྲིས་པའི་སྨན། །ཚ་སྐྱུར་བསྐ་རྣོ་རྩུབ་ཡང་བད་ཀན་ནོ། །རོ་ནུས་དེ་ལ་སྦྱོར་བ་ཞི་ སྦྱང་གཉིས། །ཞི་བྱེད་རླུང་ལ་ཁུ་བ་སྨན་མར་གཉིས། །མཁྲིས་པའི་ནད་ཐང་དང་ཅུར་ནིས་བསྟེན། །བད་ཀན་ནད་ལ་རིལ་བུ་ཏྲེས་སམ་སྦྱར། །ཁུ་བ་རུས་ཁུ་བཅུད་བཞི་ མགོ་ཁྲོལ་ཏེ། །སྨན་མར་ཛཱ་ཏི་སྒོག་སྐྱ་འབྲས་བུ་གསུམ། །རྩ་བ་ལྔ་དང་སྨན་ཆེན་དག་ལ་སྦྱར། །མ་ནུ་སླེ་ཏྲེས་ཏིག་ཏ་འབྲས་བུའི་ཐང་། །ག་བུར་ཙན་དན་གུར་ཀུམ་ཅུ་ གང་ཕྱེ། །བཙན་དུག་ཚྭ་སྣ་རྣམས་ཀྱི་རིལ་བུ་དང་། །ཏྲེས་སམ་སེ་འབྲུ་ད་ལིས་རྒོད་མ་ཁ། །ཚྭ་དང་ཅོང་ཞི་བསྲེགས་པའི་ཐལ་སྨན་ནོ། །སྦྱོང་བྱེད་རླུང་གི་ནད་ལ་འཇམ་ རྩི་སྟེ། །མཁྲིས་པ་བཤལ་ལ་བད་ཀན་སྐྱུགས་ཀྱིས་སྦྱང་། །འཇམ་རྩི་སླེ་འཇམ་བཀྲུ་འཇམ་བཀྲུ་མ་སླེན། །བཤལ་ལ་སྦྱི་བཤལ་སྒོས་བཤལ་དྲག་དང་འཇམ། །སྐྱུགས་ལ་དྲག་ སྐྱུགས་འཇམ་སྐྱུགས་གཉིས་སུ་སྦྱར། །དཔྱད་དུ་བསྐུ་མཉེ་ཧོར་གྱི་མེ་བཙའ་དང་། །རྔུལ་དབྱུང་གཏར་ག་ཆུ་ཡི་འཕྲུལ་འཁོར་དང་། །དུགས་དང་མེ་བཙའ་རིམ་བཞིན་ དཔྱད་ཀྱིས་བཅོས། །དེ་ལྟར་གསོ་ཐབས་དགུ་བཅུ་རྩ་བརྒྱད་པོ། །ཡེངས་མེད་གུས་པར་བརྩོན་པས་བསྟེན་བྱས་ན། །ནད་ཀྱི་འདམ་ལས་མྱུར་དུ་གྲོལ་བར་འགྱུར། །ཞེས་ གསུངས་སོ། །བདུད་རྩི་སྙིང་པོ་ཡན་ལག་བརྒྱད་པ་གསང་བ་མན་ངག་གི་རྒྱུད་ལས་གསོ་ཐབས་ཀྱི་ལེའུ་སྟེ་ལྔ་པའོ།། །།

དེ་ནས་ཡང་དྲང་སྲོང་རིག་པའི་ཡེ་ཤེས་ཀྱིས་འདི་སྐད་ཅེས་གསུངས་སོ། །ཀྱེ་དྲང་སྲོང་ཆེན་པོ་ཉོན་ཅིག །གནས་ལུགས་ངོས་འཛིན་གསོ་བའི་རྩ་བ་ལ། །རྣམ་གྱུར་མ་ གྱུར་བལྟ་རེག་དྲི་བ་དང་། །ཟས་སྤྱོད་སྨན་དཔྱད་སྡོང་པོ་དགུ་རུ་འདྲིལ། །ཡལ་ག་ལུས་ལ་ནད་ཟུངས་དྲི་མ་གསུམ། །ནད་ལ་རྒྱུ་རྐྱེན་འཇུག་སྒོ་གནས་དང་ལམ། །ལྡང་ དུས་འབྲས་བུ་ལྡོག་རྒྱུ་མདོ་དོན་དགུ། །བལྟ་བ་ལྕེ་ཆུ་རེག་པ་རྩ་ལ་གསུམ། །དྲི་བ་སློང་རྐྱེན་ན་ལུགས་གོམས་པ་གསུམ། །ཟས་ལ་ཟས་སྐོམ་དྲུག་སྟེ་སྤྱོད་ལམ་གསུམ། །སྨན་ ལ་རོ་དང་ནུས་པ་གཉིས་གཉིས་དྲུག །སྦྱར་ཐབས་ཞི་བྱེད་དྲུག་དང་སྤྱོང་བྱེད་གསུམ། །དཔྱད་གསུམ་བཞི་བཅུ་རྩ་བདུན་གྱེས་པ་ཡིན། །རྒྱས་པའི་ལོ་འདབ་དང་པོ་ཉི་ ཤུ་ལྔ། །ནད་ཀྱི་ཟིན་ཏིག་དྲུག་ཅུ་རྩ་གསུམ་དང་། །བལྟ་བ་དྲུག་དང་རེག་པའི་རྩ་རྒྱུད་གསུམ། །དྲི་བ་ཉེར་དགུ་རླུང་ཟས་བཅུ་བཞི་དང་། །མཁྲིས་ཟས་བཅུ་གཉིས་བད་ ཀན་ཟས་སྐོམ་དགུ། །ཁུ་བ་གསུམ་དང་སྨན་མར་རྣམ་པ་ལྔ། །ཐང་ཕྱེ་བཞི་བཞི་རིལ་བུ་རྣམ་པ་གཉིས། །ཏྲེས་སམ་ལྔ་དང་མི་འདའི་བཅོས་ཐབས་དགུ། །དཔྱད་སྡེ་བདུན་ ཏེ་ནད་གཞི་བརྒྱད་ཅུ་བརྒྱད། །སུམ་ཅུ་རྩ་བརྒྱད་ངོས་བཟུང་བརྟག་པ་སྟེ། །བཅོས་པའི་ཐབས་ལ་དགུ་བཅུ་རྩ་བརྒྱད་དོ། །སྤྱིར་སྡོམས་ཉིས་བརྒྱ་རྩ་བཞིར་རྒྱས་པ་ཡིན། ། མེ་ཏོག་ནད་མེད་ཚེ་རིང་གསལ་བ་ལ། །འབྲས་བུ་ཆོས་ནོར་བདེ་བ་གསུམ་དུ་སྨིན། །དཔེ་དང་སྦྱར་ཏེ་རྣམས་གྲངས་བཀོད་པ་ཡི། །སྙིང་པོ་ལྟ་བུར་བསྡུས་པའི་རྩ་རྒྱུད་ འདི། །ཤེས་རབ་བློ་ལྡན་འགའ་ཡི་སྤྱོད་ལུགས་ལས། །བློ་རྨོངས་སྐྱེ་བོ་རྣམས་ཀྱིས་རྟོགས་མི་འགྱུར། །སྤྲོས་དགའ་རྒྱ་ཆེན་གཞུང་དུ་བལྟ་བར་གྱིས། །ཞེས་གསུངས་ནས་དྲང་ སྲོང་རིག་པའི་ཡེ་ཤེས་དེ་སྨན་པའི་རྒྱལ་པོའི་ཐུགས་ཀར་ཐིམ་པར་གྱུར་ཏོ། །བདུད་རྩི་རྙིང་པོ་ཡན་ལག་བརྒྱད་པ་གསང་པ་མན་ངག་གི་རྒྱུད་ལས་དཔེ་དོན་གྱི་རྣམ་ གྲངས་རྣམ་པར་བཀོད་པའི་ལེའུ་སྟེ་དྲུག་པའོ།། །།བདུད་རྩི་སྙིང་པོ་ཡན་ལག་བརྒྱད་པ་གསང་པ་མན་ངག་གི་རྒྱད་ལས་རྩ་བའི་རྒྱུད་ཅེས་བྱ་བ་རྫོགས་སོ།། །།

Цааш унших...

Агарү хийгээд арнаг

Лувсаншадав маарамбын Агар хачар найрлагад агарү хийгээд арнаг гэж хоёр зүйлийн агар орсны ялгааг гаргаж өгөхыг хүссэний хариуд: Арнаг гэдэг нь Өвөр Монгол эмч нарын хэрэглэдэг Алшаа Агар, Агарү гэдэг нь Хятад Агарыг хэлж байгаа гэсэн шүү.
Цааш унших...

Чүсринтаг гэж юу вэ?

Лувсаншадав маарамбын Агар хачар жоронд ордог Чүсринтаг гэж юу болохыг тодруулаж өгөхийг хүссэний хариуд үүнийг бичлээ. Матарын цус гэж орчуулагдах. Зарим нь матар хэмээх амьтны цусыг хайх. Хуучны жоруудад янгирын цусаар орлуулна гэсэн ч байх. Яг үнэн хэрэгтээ халуун орны хэд хэдэн зүйл моднуудын давирхай болно. Чилисан Палисаны найрлагат орсон ч байдаг. Төвд эмийг монголчилсоны нэг жишээ энэ болдог. Хятад эмнэлэгт хэрэглэгддэг. Хятадаар Xue Jie гэнэ. Латинаар Daemonoropis Resin гэнэ.

Амтлаг, давслаг амттай. Хий, цусны гүйдлийг сайжруулах, яс хугарах, шөрмөс сунах, зөөлөн эдийн гэмтэл тэргүүтэн гэмтэл бэртэлээс болсон өвдөлтийг намдаах, цус тогтоох, шарх ужигарч баалахаас сэргийлэх, хуучирсан шархыг аниулах, мах төлжүүлэх чадалтай. Мөн түүнчлэн суулгахыг тогтоох, ходоод гэдэсний өвчинд тустай болохоос гадна хуучин модон эдлэлийг өнгөлдөг чий гэдэг маань энэ байсан байдаг. Дан ганц Хятад эмнэлэгээр зогсохгүй Энэтхэг, Араб, Өрнө зүгийн анагаах ухаанд хэрэглэгдэж ирсэн байдаг.

Хятадын эмийн түүхий эдийн зах дээр хэд хэдэн зүйлийн халуун орны модноос гаргасан давирхайг Чүсринтаг хэмээн зарахаас Dracaena draco хэмээх модноос гарсаныг чанар сайн гэж үздэг. 2010 оны 6 сард Хятадын Ангуо хотын эмийн түүхий эдийн зах дээр Хятадаас гарсан бүдүүн ширэгтэй улаан нунтагЧүсринтаг нэг кило нь 70 юань байсан бол Кампучиас ирсэн сайн чанарын дээдрхи зурган дээрхи шиг нь 2000 гаруй юанийн үнэтэй байлаа.

Цааш унших...

АГАР ХАЧАР НАЙРЛАГА

Урьд бичсэн Лувсаншадав маарамбын солио өвчнийг эмчилсэн туршлагат гарсан Агар хачар гэдэг найрлагын тухай тодруулан бичихийг зарим эмч нар маань асуусан тул энд тусгайлан бичье.

АГАР ХАЧАР

Найрлага: Задь, рүда, арнаг тус бүр 5гр, ниншоша, бойгар, агарү, чүсринтаг тус бүр 15гр, жүган, арүра, нагагэсар, хач гүргүм тус бүр 10гр, цалгод 50 граммыг нягт талхдаад удаа бүр 3 граммыг буцалсан усаар даруулж уулгана.

Чадал эрдэм: Зүрхний халуун, зүрхэнд хий цус харавсанд туслах бөгөөд гол зүрх дэлсэж, зүрх түгшихэд онц сайн байдаг.

Цааш унших...

Лувсаншадав маарамбын Солио өвчнийг эмчилсэн туршлага

Сүүлийн үед цаг үе хийгээд нийгмийн байдлаас шалтгаалан галзуурал солиорол тэргүүтэн элдэв зүйлийн мэдрэл, сэтгэл санааны өвчин их гарах бол тул Өвөр Монголын Улаанцав аймгийн алдарт Монгол оточ Лувсаншадав маарамба асаны солио өвчнийг эмчилсэн ганцхан жишээ туршлагаас хуваалцая.

ЖИШЭЭ:

Өвчтөн Ү. Эмэгтэй, 20 настай, Сөнөд баруун хошууны малчин.

Өвчний түүх ба шинж тэмдэг: 1982 оны хавар оюун санааны хүнд ноцтой сэдэлтээс болж өвчлөөд хожим нь өвчин нь улам хүндэрчээ. Эдүгээ хувцас хунараа урж тасдах, дуулж бүжиглэх, инээж уйлах нь тогтворгүй, эрий хурайгүй юм ярьж, юм хумаа балбачин, зүг чиггүй гүйнэ. Шөнөдөө нойргүй, харц нь ширүүн, байцаахад судалын лугшилт нарийн түргэн эрчимтэй, шээс нь улбар шар, хөөс ихтэй, хэл нь улбар ширүүн, цайвар шар өнгөртэй, харавтар өнгөтэй хоргослоно.

Онош: Зүрхний хий халуунаас болсон солио.

Эмнэх зарчим: Зүрхний хий халууныг арилгах, хий мэдрэлийн сүвийг нээгдүүлэн махбодыг тэгшитгэнэ. Эмчилсэн явц: Анхны долоо хоногт өглөө өлөн дээр нь Агар-15 болон Шүн Агар-8ыг ээлжлүүлэн уулгаж, үдэд Гало Манмарыг Зандан-3ын тангаар даруулан уулгаж, орой нь Агар хацарыг уулгав. Хоёрдугаар долоо хоногт өглөө нь Сэмжидэжид уулган, үдэд нь Гало Манмарыг Зандан-3ын тангаар хөлөглөн уулгаж, оройд нь Агар хачарыг уулгасанаас гадна өвчний байдлыг үндэслэн Гүргүм-13 ба Цусан хямрааны талхыг завсарт нь уулгав. Хагас сарын эмчилгээгээр өвчтөний мэдрэл сайжирч, эмчийн ятгалыг хүлээх болсон боловч эдгэрэлт нь мэдэгдэм сайн биш байв. Сүүлийн хугацаанд төөнө, түрэмийг хавсарган хэрэглэв. Үүнд оройн бэлчир, хийн бэлчир, амин судалын бэлчир, зүрхний бэлчир, хар цагааны завсарт хоёр өдөр алгасаад нэг удаа төөнөсөн буюу эдгээр бэлчирүүдийг ээлжлэн төөнөв. Гэхдээн удаа бүр 3-5 халаа нийт арван таван удаа төөнөсөнд нойр сайжирч, бие тайвширан, идээний дуршил нь өдөрөөс өдөрт сайжраад жар гаруй хоногийн эмчилгээгээр өвчин нь бүрмөсөн эдгэрчээ.

Задлалт: Солио өвчнийг хий, шар, бадган, хурмал, хордол зэргээс шалтгаалсан гэж ялгах бөгөөд олонхидоо зүрхний ажилгаа муудаж, хийн шинжийг илрүүлдэг. Иймээс зүрхний хий халуунаас болсон солиод хийн бэлчир, хар цагааны завсарын бэлчирийг төөнөхөөр дамжин, нойр үгүй, зүрх долигсох, дуршилгүй болох, сэтгэл санаа уймрах зэрэг шинжийг дарж, түгээмэл гүйгч хийн гүйдлийг сайжруулан мэдрэлийн сүвийг нээгдүүлсэн байна. Зүрх амин судланд халуун алдагдаж, сэтгэл будангуйрах, хий өвчнөөр дурдал буурахад оройн бэлчир, нурууны 6, 7 дугаар үед төөнөвөл сэтгэлийг тогтворжуулж, ухаан мэдрэлийг тодруулан, өвчнийг урхаггүй эдгээж чадахийг тус жишээнээс мэдэж болно.

Цааш унших...

АГАР-15 НАЙРЛАГЫН ТУХАЙ

Агар-15 найруулахад Додлүг хийгээд Мадлүг гэсэн хоёр зүйлийн найрлага байдгыг тэр бүр хүмүүс мэддэггүй учир энд товч төдий танилцуулвал зүгээр байх.

Хойдын үндэсний зүрхний Агар-8 дээр Ману-4, 3 үрийг нийлүүлсэн арван тавыг Додлүг Агар-15 гэдэг.

Дээрхи Агар-8 дээр Манү-4 болон барүра, жүрүра нэмсэн арван дөрвөн хөл эмэн дээр халуун буюу цус дийлэнхи бол ажигсэржом, хүйтэн буюу хий дийлэнхи бөгөөс шачэн нэмсэн арван таван хөл найрлагыг Мадлүг Агар-15 гэдэг.

Энд Додлүг Мадлүг гэдэг нь энэ найрлагын уг гаралыг зааж байгаа бөгөөд үүнийг хоёр янзаар тайлбарласан байдаг. Додлүг гэдэг нь дээд ёс буюу Энэтхэгийн ёс, Мадлүг гэдэг нь доод ёс буюу Хятадын ёс гэсэн утгатай байдаг. Энэтхэг Хятад хоёр газарзүйн байрлалын хувьд Төвдийн дээд доод талд байрладаг гэсэн утгаар ийн нэрлэдэг байжээ.

Өөр нэгэн тайлбарт Дээд гэдэг нь Төвдийн До Ари нутаг буюу одоогийн баруун хойд Төвд, Энэтхэгийн Ладак нутгийг зааж байгаа бол Доод гэдэг нь Төв болон зүүн Төвдийн нутгийг заадаг гэж байдаг.

Увдисын эрдэнийн сан хэмээх номонд Агар арван тавын найрлага болон чадал эрдэмийн тухай өгүүлсэнийг доор сийрүүлэн орчууллаа.

"Ману дөрөв хийгээд гурван үр

Агар наймыг нийлүүлсэн арван тав

Чадал цус хий харших хийгээд

Хий тэргүүтэн хөөстэйгээр ханиах

Хий хавсарсан зүрхний халуун бүхнийг арилгана.

Дээд ёсны агар арван тав болой.

Найруулах арга манү дөрөв, барү, жүрү хоёр

Ажаг, шачэнг халуун хүйтэнд тааруулж найруулан

Агар наймтай найруулсан доод ёсны арван тав үүгээр

Хий цус хавсарсан өвчинд аршаан адил."

Цааш унших...